Κανονισμός Τεχνητής Νοημοσύνης της ΕΕ 2025: Όλα Όσα Πρέπει να Γνωρίζετε για να Μείνετε Μπροστά

Εισαγωγή και Νομοθετική Επισκόπηση

Ο Νόμος για την Τεχνητή Νοημοσύνη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Act AI της ΕΕ) αποτελεί το πρώτο στον κόσμο ολοκληρωμένο πλαίσιο για τη ρύθμιση της τεχνητής νοημοσύνης και στοχεύει στη διασφάλιση αξιόπιστης τεχνητής νοημοσύνης που προάγει την ασφάλεια, τα θεμελιώδη δικαιώματα και τις κοινωνικές αξίες digital-strategy.ec.europa.eu. Ο νόμος προτάθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Απρίλιο του 2021 και, μετά από εκτεταμένες διαπραγματεύσεις, υιοθετήθηκε επίσημα στα μέσα του 2024 europarl.europa.eu europarl.europa.eu. Ορίζει μια προσέγγιση βάσει κινδύνου στη διακυβέρνηση της τεχνητής νοημοσύνης, επιβάλλοντας υποχρεώσεις αναλογικές με το δυναμικό ζημίας κάθε συστήματος τεχνητής νοημοσύνης artificialintelligenceact.eu.

Χρονολόγιο Νομοθεσίας: Βασικά ορόσημα ήταν η έγκριση του νόμου από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το 2023–2024 και η επίσημη δημοσίευση στις 12 Ιουλίου 2024, η οποία ενεργοποίησε την ισχύ του νόμου την 1η Αυγούστου 2024 artificialintelligenceact.eu artificialintelligenceact.eu. Ωστόσο, οι διατάξεις του εφαρμόζονται σταδιακά τα επόμενα έτη:

• 2 Φεβρουαρίου 2025: Απαγόρευση ΑΙ συστημάτων μη αποδεκτού κινδύνου. Όλες οι πρακτικές τεχνητής νοημοσύνης που θεωρούνται «μη αποδεκτού κινδύνου» (βλ. παρακάτω) απαγορεύονται από αυτήν την ημερομηνία europarl.europa.eu. Τα κράτη μέλη της ΕΕ ξεκίνησαν επίσης προγράμματα εκπαίδευσης του κοινού για την τεχνητή νοημοσύνη artificialintelligenceact.eu.
• 2 Αυγούστου 2025: Εφαρμογή κανόνων διαφάνειας & διακυβέρνησης. Νέοι κανονισμοί για μοντέλα γενικής χρήσης τεχνητής νοημοσύνης (foundation models) και φορείς διακυβέρνησης τεχνητής νοημοσύνης τίθενται σε ισχύ artificialintelligenceact.eu digital-strategy.ec.europa.eu. Ένα ευρωπαϊκό γραφείο τεχνητής νοημοσύνης (AI Office, εξηγείται παρακάτω) θα λειτουργήσει, ενώ κυρώσεις για μη συμμόρφωση μπορούν πλέον να επιβάλλονται orrick.com orrick.com.
• 2 Αυγούστου 2026: Έναρξη πλήρους εφαρμογής βασικών απαιτήσεων. Η πλειοψηφία των υποχρεώσεων του Νόμου – ειδικά για την κυκλοφορία συστημάτων υψηλού κινδύνου – γίνονται υποχρεωτικές 24 μήνες μετά την έναρξη ισχύος digital-strategy.ec.europa.eu. Μέχρι τότε, οι πάροχοι νέων συστημάτων υψηλού κινδύνου πρέπει να συμμορφώνονται πριν τα διαθέσουν στην αγορά της ΕΕ.
• 2 Αυγούστου 2027: Λήξη παρατάσεων συμμόρφωσης. Ορισμένα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης ενσωματωμένα σε ρυθμιζόμενα προϊόντα (όπως ιατρικές συσκευές με τεχνητή νοημοσύνη) έχουν μεγαλύτερο μεταβατικό διάστημα (36 μήνες) έως το 2027 για επίτευξη συμμόρφωσης digital-strategy.ec.europa.eu. Επίσης, πάροχοι υπαρχόντων μοντέλων γενικής χρήσης (που διατέθηκαν πριν τον Αύγουστο 2025) πρέπει να τα ενημερώσουν ώστε να πληρούν τις απαιτήσεις του Νόμου έως το 2027 artificialintelligenceact.eu.

Αυτό το σταδιακό χρονοδιάγραμμα επιτρέπει στους οργανισμούς να προσαρμοστούν, ενώ τα άμεσα μέτρα (όπως η απαγόρευση επιβλαβών χρήσεων) αντιμετωπίζουν τους σοβαρότερους κινδύνους χωρίς καθυστέρηση europarl.europa.eu. Στη συνέχεια, αναλύουμε το σύστημα ταξινόμησης κινδύνου του νόμου και τι σημαίνει για τους εμπλεκόμενους στην τεχνητή νοημοσύνη.

Ταξινόμηση βάσει Κινδύνου: Μη Αποδεκτός, Υψηλός, Περιορισμένος και Ελάχιστος Κίνδυνος

Σύμφωνα με τον Νόμο AI της ΕΕ, κάθε σύστημα τεχνητής νοημοσύνης ταξινομείται ανάλογα με το επίπεδο κινδύνου, το οποίο καθορίζει πώς ρυθμίζεται artificialintelligenceact.eu. Τα τέσσερα επίπεδα κινδύνου είναι:

• Μη Αποδεκτός Κίνδυνος: Οι χρήσεις τεχνητής νοημοσύνης που θεωρούνται ξεκάθαρη απειλή για την ασφάλεια ή τα θεμελιώδη δικαιώματα απαγορεύονται απολύτως στην ΕΕ digital-strategy.ec.europa.eu. Ο νόμος απαγορεύει ρητά οκτώ πρακτικές, όπως: τεχνητή νοημοσύνη που χρησιμοποιεί υπόγειες ή χειριστικές τεχνικές προκαλώντας βλάβη, εκμεταλλεύεται ευάλωτες ομάδες (όπως παιδιά ή άτομα με αναπηρίες) με επιβλαβείς τρόπους, δημόσια «κοινωνική βαθμολόγηση» πολιτών από κυβερνήσεις και συγκεκριμένα εργαλεία προληπτικής αστυνόμευσης artificialintelligenceact.eu artificialintelligenceact.eu. Ιδιαίτερα, η εξ αποστάσεως ταυτοποίηση βιομετρικών στοιχείων σε πραγματικό χρόνο (π.χ. ζωντανή αναγνώριση προσώπου σε δημόσιους χώρους) για την επιβολή του νόμου απαγορεύεται γενικά digital-strategy.ec.europa.eu. Υπάρχουν περιορισμένες εξαιρέσεις – π.χ. η αστυνομία μπορεί να χρησιμοποιήσει αναγνώριση προσώπου σε πραγματικό χρόνο για να αποτρέψει μια άμεση τρομοκρατική επίθεση ή να εντοπίσει ένα αγνοούμενο παιδί, μόνο με δικαστική άδεια και αυστηρή εποπτεία europarl.europa.eu. Ουσιαστικά, κάθε σύστημα τεχνητής νοημοσύνης του οποίου η ίδια η χρήση θεωρείται ασύμβατη με τις αξίες της ΕΕ (π.χ. κοινωνική πιστοληπτική αξιολόγηση ή τεχνητή νοημοσύνη που αδικαιολόγητα προβλέπει ποινική συμπεριφορά) δεν μπορεί να αναπτυχθεί digital-strategy.ec.europa.eu.
• Υψηλός Κίνδυνος: Συστήματα τεχνητής νοημοσύνης που ενέχουν σοβαρούς κινδύνους για την υγεία, την ασφάλεια ή τα θεμελιώδη δικαιώματα κατατάσσονται ως υψηλού κινδύνου. Αυτά επιτρέπονται στην αγορά μόνο εφόσον τηρούνται αυστηρά μέτρα ασφάλειας. Οι περιπτώσεις υψηλού κινδύνου ορίζονται με δύο τρόπους: (1) ΑΙ που είναι κρίσιμο για την ασφάλεια και ήδη ρυθμίζεται από νομοθεσία ασφαλείας προϊόντων της ΕΕ (π.χ. τεχνητή νοημοσύνη σε ιατρικές συσκευές, αυτοκίνητα, αεροπορία κ.λπ.) artificialintelligenceact.eu, ή (2) εφαρμογές σε ειδικούς τομείς που παρατίθενται στο Παράρτημα ΙΙΙ του Νόμου artificialintelligenceact.eu. Το Παράρτημα ΙΙΙ καλύπτει κρίσιμες υποδομές, εκπαίδευση, απασχόληση, βασικές υπηρεσίες, επιβολή του νόμου, συνοριακό έλεγχο και απονομή δικαιοσύνης europarl.europa.eu europarl.europa.eu. Ενδεικτικά, ο νόμος θεωρεί τεχνητή νοημοσύνη στην εκπαίδευση (π.χ. αξιολόγηση εξετάσεων ή επιλογή εισακτέων) ως υψηλού κινδύνου, λόγω του αντικτύπου στις ευκαιρίες ζωής digital-strategy.ec.europa.eu. Παρομοίως, ΑΙ για πρόσληψη ή διαχείριση εργαζομένων (όπως εργαλεία σάρωσης βιογραφικών) και συστήματα πιστοληπτικής αξιολόγησης κατατάσσονται σε υψηλού κινδύνου digital-strategy.ec.europa.eu digital-strategy.ec.europa.eu. Ακόμα και ρομποτικός χειρουργός ή σύστημα διάγνωσης στην υγεία θεωρείται υψηλού κινδύνου, είτε λόγω ένταξής του σε ιατρική συσκευή, είτε επειδή ο κίνδυνος αστοχίας θέτει σε απειλή τη ζωή digital-strategy.ec.europa.eu digital-strategy.ec.europa.eu. Η τεχνητή νοημοσύνη υψηλού κινδύνου ρυθμίζεται αυστηρά – πριν τη διάθεση τέτοιων συστημάτων, οι πάροχοι πρέπει να εφαρμόσουν σκληρούς ελέγχους κινδύνου και να περάσουν αξιολόγηση συμμόρφωσης (λεπτομέρειες στην επόμενη ενότητα) cimplifi.com. Όλα τα συστήματα υψηλού κινδύνου καταχωρούνται επίσης σε ευρωπαϊκή βάση δεδομένων για διαφάνεια και εποπτεία cimplifi.com. Σημαντικά, ο νόμος προβλέπει στενές εξαιρέσεις ώστε να μη συμπεριλαμβάνεται κάθε ασήμαντη χρήση των τομέων αυτών – π.χ. αν μια τεχνητή νοημοσύνη απλώς βοηθά στη λήψη αποφάσεων ή χειρίζεται δευτερεύουσα εργασία, μπορεί να εξαιρείται από τον χαρακτηρισμό «υψηλού κινδύνου» artificialintelligenceact.eu. Όμως, κάθε τεχνητή νοημοσύνη με ευαίσθητη λειτουργία στους αναφερόμενους τομείς αντιμετωπίζεται από προεπιλογή ως υψηλού κινδύνου και πρέπει να τηρεί αυστηρές απαιτήσεις συμμόρφωσης.
• Περιορισμένος κίνδυνος: Αυτή η κατηγορία καλύπτει συστήματα τεχνητής νοημοσύνης που δεν είναι υψηλού κινδύνου αλλά απαιτούν κάποιες υποχρεώσεις διαφάνειας artificialintelligenceact.eu. Ο νόμος δεν επιβάλλει βαριά μέτρα εκτός από το να γνωρίζει ο πολίτης πότε χρησιμοποιείται τεχνητή νοημοσύνη. Π.χ. chatbots ή εικονικοί βοηθοί πρέπει να ενημερώνουν σαφώς τους χρήστες ότι αλληλεπιδρούν με μηχανή και όχι με άνθρωπο digital-strategy.ec.europa.eu. Αντίστοιχα, η γενετική τεχνητή νοημοσύνη που παράγει συνθετικές εικόνες, βίντεο ή ήχο (π.χ. deepfakes) πρέπει να επισημαίνει αν το περιεχόμενο είναι προϊόν τεχνητής νοημοσύνης – για παράδειγμα, με υδατογράφημα ή ετικέτα – ώστε να μην παραπλανάται ο θεατής europarl.europa.eu digital-strategy.ec.europa.eu. Στόχος είναι η διατήρηση της εμπιστοσύνης με διαφάνεια. Πέρα από κανόνες γνωστοποίησης, συστήματα περιορισμένου κινδύνου μπορούν να χρησιμοποιούνται ελεύθερα χωρίς προηγούμενη έγκριση. Ο νόμος αντιμετωπίζει τα περισσότερα καταναλωτικά εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης ως περιορισμένου κινδύνου, με κύρια προϋπόθεση τη σχετική ενημέρωση. Παράδειγμα είναι μια τεχνητή νοημοσύνη που τροποποιεί φωνή ή παράγει ρεαλιστική εικόνα – δεν απαγορεύεται, αλλά πρέπει να φέρει ευδιάκριτη σήμανση ως παραγόμενο από τεχνητή νοημοσύνη ώστε να αποτρέπεται η παραπλάνηση europarl.europa.eu.
• Ελάχιστος (ή μηδενικός) κίνδυνος: Όλα τα υπόλοιπα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης εντάσσονται σε αυτήν τη χαμηλότερη βαθμίδα, που αντιστοιχεί στη συντριπτική πλειονότητα των εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης. Αυτά ενέχουν αμελητέο ή τυπικό κίνδυνο και δεν υπόκεινται σε νέες ρυθμιστικές υποχρεώσεις σύμφωνα με τον Νόμο AI της ΕΕ artificialintelligenceact.eu digital-strategy.ec.europa.eu. Τυπικά παραδείγματα είναι φίλτρα spam, αλγόριθμοι προτάσεων, τεχνητή νοημοσύνη σε βιντεοπαιχνίδια ή μικροεργαλεία ενσωματωμένα σε λογισμικό. Για αυτά, ο νόμος επί της ουσίας δεν επεμβαίνει – συνεχίζουν να ρυθμίζονται από την ισχύουσα νομοθεσία (όπως νόμους προστασίας καταναλωτή ή προσωπικών δεδομένων) χωρίς επιπλέον ειδικές υποχρεώσεις τεχνητής νοημοσύνης. Η ΕΕ δηλώνει ρητά ότι τα περισσότερα συστήματα που χρησιμοποιούνται σήμερα είναι χαμηλού κινδύνου και δεν πρέπει να υπερρυθμίζονται digital-strategy.ec.europa.eu. Η ρύθμιση στοχεύει στις εξαιρέσεις (υψηλού και μη αποδεκτού κινδύνου), ενώ η τεχνητή νοημοσύνη ελάχιστου κινδύνου παραμένει ελεύθερη, ενθαρρύνοντας τη συνέχιση της καινοτομίας σε αυτούς τους τομείς.

Συνοψίζοντας, το μοντέλο βάσει κινδύνου της ΕΕ απαγορεύει απολύτως τις χειρότερες πρακτικές τεχνητής νοημοσύνης, ελέγχει αυστηρά τις ευαίσθητες χρήσεις και περιορίζεται σε ελαφρές υποχρεώσεις για τα υπόλοιπα cimplifi.com. Αυτή η κλιμακωτή προσέγγιση αποσκοπεί στην προστασία των πολιτών από σοβαρούς κινδύνους, αποφεύγοντας την επιβολή ίδιων υποχρεώσεων σε κάθε μορφή τεχνητής νοημοσύνης. Επόμενα, εξετάζουμε τι απαιτεί η συμμόρφωση για όσους αναπτύσσουν ή χρησιμοποιούν τεχνητή νοημοσύνη, ειδικά για τις περιπτώσεις υψηλού κινδύνου.

Υποχρεώσεις για τους Ανάπτυκτες (Παρόχους) και τους Χρήστες (Διαχειριστές) Τεχνητής Νοημοσύνης

Απαιτήσεις Συμμόρφωσης για Υψηλού Κινδύνου Συστήματα ΤΝ: Εάν αναπτύσσετε ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης που θεωρείται υψηλού κινδύνου, ο Κανονισμός ΤΝ της ΕΕ επιβάλλει μια λεπτομερή λίστα υποχρεώσεων πριν και μετά την κυκλοφορία του στην αγορά. Αυτές ουσιαστικά αντικατοπτρίζουν πρακτικές από κλάδους με κρισιμότητα στην ασφάλεια και προστασία δεδομένων, που τώρα εφαρμόζονται στην ΤΝ. Οι πάροχοι (δηλαδή οι προγραμματιστές που διαθέτουν ένα σύστημα στην αγορά) των υψηλού κινδύνου συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης πρέπει, μεταξύ άλλων:

• Εφαρμογή Συστήματος Διαχείρισης Κινδύνων: Απαιτείται συνεχής διαδικασία διαχείρισης κινδύνων σε όλο τον κύκλο ζωής του συστήματος ΤΝ artificialintelligenceact.eu. Αυτό σημαίνει αναγνώριση προβλέψιμων κινδύνων (π.χ. κινδύνους για την ασφάλεια, μεροληψία ή σφάλματα), ανάλυση και αξιολόγησή τους, καθώς και λήψη μέτρων μετριασμού από τη φάση σχεδιασμού έως και μετά την ανάπτυξη artificialintelligenceact.eu. Είναι αντίστοιχο με την προσέγγιση “ασφάλεια από τον σχεδιασμό” – προβλέποντας πώς η ΤΝ θα μπορούσε να αποτύχει ή να προκαλέσει βλάβη και αντιμετωπίζοντας αυτά τα θέματα από νωρίς.
• Εξασφάλιση Δεδομένων Υψηλής Ποιότητας και Διακυβέρνηση Δεδομένων: Τα δεδομένα εκπαίδευσης, επικύρωσης και δοκιμών θα πρέπει να είναι σχετικά, αντιπροσωπευτικά και απαλλαγμένα από σφάλματα ή μεροληψία «κατά το δυνατόν» artificialintelligenceact.eu. Ο Κανονισμός δίνει έμφαση στην αποφυγή διακριτικών/μεροληπτικών αποτελεσμάτων, άρα οι πάροχοι πρέπει να εξετάζουν τα δεδομένα τους για ανισορροπίες ή σφάλματα που θα μπορούσαν να οδηγήσουν την ΤΝ σε άδικη μεταχείριση ανθρώπων digital-strategy.ec.europa.eu digital-strategy.ec.europa.eu. Για παράδειγμα, στην ανάπτυξη ενός συστήματος ΤΝ για προσλήψεις, τα δεδομένα εκπαίδευσης θα πρέπει να ελέγχονται ώστε να μην αντικατοπτρίζουν προηγούμενη μεροληψία ως προς το φύλο ή τη φυλή στις προσλήψεις. Η διακυβέρνηση δεδομένων περιλαμβάνει και την ιχνηλάτηση της προέλευσης και της επεξεργασίας των δεδομένων ώστε να μπορεί να ελεγχθεί και να αξιολογηθεί η απόδοση του ΤΝ.
• Τεχνική Τεκμηρίωση & Τήρηση Αρχείων: Οι προγραμματιστές οφείλουν να δημιουργήσουν εκτενή τεχνική τεκμηρίωση που να αποδεικνύει τη συμμόρφωση του συστήματος ΤΝ artificialintelligenceact.eu. Η τεκμηρίωση αυτή πρέπει να περιγράφει τον σκοπό, τη σχεδίαση, την αρχιτεκτονική, τους αλγόριθμους, τα δεδομένα εκπαίδευσης και τα μέτρα ελέγχου κινδύνων του συστήματος artificialintelligenceact.eu. Θα πρέπει να επαρκεί ώστε οι ρυθμιστικές αρχές να μπορούν να αξιολογήσουν πώς λειτουργεί το σύστημα και αν πληροί τις απαιτήσεις του Κανονισμού. Επίσης, τα συστήματα υψηλού κινδύνου πρέπει να έχουν τη δυνατότητα καταγραφής των λειτουργιών τους – δηλαδή να καταγράφουν αυτόματα γεγονότα ή αποφάσεις, ώστε να μπορούν να αναχθεί η λειτουργία και να γίνει μεταγενέστερη ανάλυση artificialintelligenceact.eu digital-strategy.ec.europa.eu. Για παράδειγμα, ένα σύστημα ΤΝ που λαμβάνει αποφάσεις για χορήγηση πίστωσης μπορεί να καταγράφει τις εισόδους και τα κριτήρια για κάθε απόφαση. Αυτές οι καταγραφές βοηθούν στον εντοπισμό σφαλμάτων ή προκαταλήψεων, και είναι κρίσιμες σε περίπτωση περιστατικού ή έρευνας συμμόρφωσης.
• Ανθρώπινη Εποπτεία και Σαφείς Οδηγίες: Οι πάροχοι πρέπει να σχεδιάζουν το σύστημα ώστε να επιτρέπει αποτελεσματική ανθρώπινη εποπτεία από τον χρήστη ή τον διαχειριστή artificialintelligenceact.eu. Αυτό μπορεί να σημαίνει ενσωμάτωση δυνατοτήτων ή εργαλείων ώστε ο άνθρωπος να μπορεί να παρέμβει ή να παρακολουθεί τη λειτουργία του συστήματος ΤΝ. Παράλληλα, ο πάροχος πρέπει να παρέχει αναλυτικές οδηγίες χρήσης στον διαχειριστή artificialintelligenceact.eu. Αυτές οι οδηγίες πρέπει να εξηγούν πώς να εγκατασταθεί και να λειτουργήσει σωστά η ΤΝ, ποιες είναι οι περιορισμοί της, το προσδοκώμενο επίπεδο ακρίβειας, τα απαραίτητα μέτρα ανθρώπινης εποπτείας και οι κίνδυνοι λανθασμένης χρήσης artificialintelligenceact.eu. Η λογική είναι ότι η εταιρεία που χρησιμοποιεί την ΤΝ (ο διαχειριστής) μπορεί να την εποπτεύει και να την ελέγχει μόνο αν ο προγραμματιστής τον εφοδιάσει με τη γνώση και τα μέσα να το κάνει. Για παράδειγμα, κατασκευαστής εργαλείου διαγνωστικής ΤΝ για τομέα υγείας πρέπει να εκπαιδεύσει το νοσοκομείο στο πώς να ερμηνεύει τα αποτελέσματα και πότε ο ιατρός πρέπει να τα ελέγχει διπλά.
• Απόδοση, Ανθεκτικότητα και Κυβερνοασφάλεια: Τα συστήματα ΤΝ υψηλού κινδύνου πρέπει να επιτυγχάνουν ένα κατάλληλο επίπεδο ακρίβειας, ανθεκτικότητας και κυβερνοασφάλειας για τον σκοπό τους artificialintelligenceact.eu. Οι πάροχοι πρέπει να δοκιμάζουν και να βελτιστοποιούν τα μοντέλα, ώστε να ελαχιστοποιούν τα ποσοστά σφάλματος και να αποφεύγουν απρόβλεπτη συμπεριφορά. Επίσης, απαιτούνται δικλίδες/μέτρα απέναντι σε επιθέσεις ή παραβιάσεις (κυβερνοασφάλεια), καθώς μια υπονομευμένη ΤΝ μπορεί να είναι επικίνδυνη (όπως αν ένας εισβολέας άλλαζε τις ρυθμίσεις ΤΝ ελέγχου κυκλοφορίας). Αυτό πρακτικά περιλαμβάνει δοκιμές αντοχής του συστήματος υπό διαφορετικές συνθήκες και διασφάλιση ότι μπορεί να διαχειριστεί ποικιλίες δεδομένων εισόδου χωρίς κρίσιμες αποτυχίες artificialintelligenceact.eu. Τυχόν γνωστοί περιορισμοί (π.χ. αν η ακρίβεια της ΤΝ μειώνεται για ορισμένες δημογραφικές ομάδες ή περιστάσεις) θα πρέπει να τεκμηριώνονται και να μετριάζονται όσο το δυνατόν.
• Σύστημα Διαχείρισης Ποιότητας: Για να συνδεθούν όλα τα παραπάνω, οι πάροχοι πρέπει να έχουν θεσπίσει και να διατηρούν ένα σύστημα διαχείρισης ποιότητας artificialintelligenceact.eu. Αυτό αποτελεί επίσημη διαδικασία εντός του οργανισμού για τη διασφάλιση συνεχιζόμενης συμμόρφωσης – παρόμοια με τα πρότυπα ποιότητας ISO – και καλύπτει από τις διαδικασίες ανάπτυξης έως τη διαχείριση περιστατικών και ενημερώσεων. Θεσμοθετεί τη συμμόρφωση, έτσι ώστε η ανάπτυξη ασφαλούς, νόμιμης ΤΝ να μην είναι μονοδιάστατη ενέργεια αλλά διαρκής πρακτική για τον πάροχο.

Πριν ένα σύστημα ΤΝ υψηλού κινδύνου διατεθεί στην αγορά της ΕΕ, ο πάροχος πρέπει να περάσει από αξιολόγηση συμμόρφωσης ώστε να επιβεβαιωθεί ότι τηρούνται όλες αυτές οι απαιτήσεις. Πολλά συστήματα υψηλού κινδύνου θα υπόκεινται σε αυτοαξιολόγηση, κατά την οποία ο πάροχος ελέγχει ο ίδιος τη συμμόρφωση και εκδίδει δήλωση συμμόρφωσης ΕΕ. Ωστόσο, αν η ΤΝ εντάσσεται σε άλλες ρυθμιζόμενες κατηγορίες προϊόντων (όπως ιατροτεχνολογικό προϊόν ή αυτοκίνητο), ίσως απαιτείται πιστοποίηση από ειδοποιημένο οργανισμό (ανεξάρτητο τρίτο) όπως ορίζει ήδη η νομοθεσία για το σχετικό προϊόν cimplifi.com. Σε όλες τις περιπτώσεις, τα συμμορφούμενα συστήματα ΤΝ θα φέρουν τη σήμανση CE, που δηλώνει ότι πληρούν τα πρότυπα της ΕΕ και θα εγγράφονται στη βάση δεδομένων της ΕΕ για συστήματα ΤΝ υψηλού κινδύνου cimplifi.com. Αυτή η διαφανής βάση δεδομένων επιτρέπει σε ρυθμιστικές αρχές και κοινό να γνωρίζουν ποια συστήματα ΤΝ υψηλού κινδύνου χρησιμοποιούνται και ποιος έχει την ευθύνη για αυτά.

Υποχρεώσεις για Χρήστες (Διαχειριστές): Ο Κανονισμός θέτει επίσης υποχρεώσεις σε χρήστες ή διαχειριστές που χρησιμοποιούν συστήματα ΤΝ υψηλού κινδύνου στο πλαίσιο επαγγελματικής δραστηριότητας. (Αυτοί είναι οι εταιρείες ή αρχές που χρησιμοποιούν την ΤΝ – όχι οι τελικοί χρήστες/καταναλωτές.) Βασικές υποχρεώσεις του διαχειριστή είναι: να ακολουθεί τις οδηγίες χρήσης του παρόχου, να εξασφαλίζει την ανθρώπινη εποπτεία όπως ορίζεται, και να παρακολουθεί την απόδοση του συστήματος ΤΝ στην πραγματική του λειτουργία digital-strategy.ec.europa.eu. Εάν ένας διαχειριστής παρατηρήσει μη αναμενόμενη συμπεριφορά ή θέματα ασφάλειας της ΤΝ, πρέπει να ενεργήσει (έως και αναστολή της λειτουργίας) και να ενημερώσει τον πάροχο και τις αρχές. Οι διαχειριστές πρέπει επίσης να τηρούν αρχεία καταγραφής όταν χρησιμοποιούν την ΤΝ (καταγράφοντας εξόδους και αποφάσεις, συμπληρωματικά προς την καταγραφή που κάνει το ίδιο το σύστημα ΤΝ) και να αναφέρουν σοβαρά περιστατικά ή δυσλειτουργίες στις αρχές artificialintelligenceact.eu. Για παράδειγμα, ένα νοσοκομείο που χρησιμοποιεί σύστημα διαγνωστικής ΤΝ οφείλει να αναφέρει αν η ΤΝ οδήγησε σε λανθασμένη διάγνωση που προκάλεσε βλάβη σε ασθενή. Αυτές οι υποχρεώσεις από την πλευρά του χρήστη διασφαλίζουν ότι η εποπτεία συνεχίζεται και μετά την εγκατάσταση — το σύστημα ΤΝ δεν απελευθερώνεται άνευ ελέγχου αλλά εποπτεύεται με μηχανισμούς ανάδρασης που φτάνουν ως τον προγραμματιστή και τις αρχές.

Αξίζει να σημειωθεί ότι μικροί χρήστες (π.χ. μια μικρή εταιρεία) δεν εξαιρούνται αυτών των υποχρεώσεων εφόσον εγκαθιστούν ΤΝ υψηλού κινδύνου, αλλά οι συντάκτες του Κανονισμού στοχεύουν ώστε η τεκμηρίωση και η υποστήριξη από τον πάροχο να καθιστούν εφικτή τη συμμόρφωση. Ο Κανονισμός διαχωρίζει επίσης τους χρήστες από τα επηρεαζόμενα άτομα – οι δεύτεροι (π.χ. ένας καταναλωτής που απορρίφθηκε από απόφαση ΤΝ) δεν έχουν υποχρεώσεις κατά τον Κανονισμό, αλλά έχουν δικαιώματα, όπως το να υποβάλουν καταγγελίες για προβληματικά συστήματα ΤΝ europarl.europa.eu.

Απαιτήσεις Διαφάνειας (Πέρα από τα Συστήματα Υψηλού Κινδύνου): Εκτός από τα συστήματα υψηλού κινδύνου, ο Νόμος για την ΤΝ επιβάλλει συγκεκριμένα μέτρα διαφάνειας για ορισμένες εφαρμογές ΤΝ ανεξαρτήτως του επιπέδου κινδύνου. Το αναφέραμε και στην ενότητα για τον “περιορισμένο κίνδυνο”. Συγκεκριμένα, κάθε σύστημα ΤΝ που αλληλεπιδρά με ανθρώπους, παράγει περιεχόμενο ή παρακολουθεί άτομα, πρέπει να παρέχει γνωστοποίηση:

• Συστήματα ΤΝ που αλληλεπιδρούν με ανθρώπους (όπως τα chatbots ή οι βοηθοί ΤΝ), οφείλουν να ενημερώνουν τον χρήστη ότι είναι ΤΝ. Για παράδειγμα, ένα διαδικτυακό chatbot εξυπηρέτησης πελατών πρέπει να δηλώνει ξεκάθαρα ότι είναι αυτοματοποιημένο, ώστε οι χρήστες να μην παραπλανώνται νομίζοντας ότι μιλάνε με άνθρωπο digital-strategy.ec.europa.eu.
• Συστήματα ΤΝ που δημιουργούν ή επεξεργάζονται περιεχόμενο (εικόνες, βίντεο, ήχο ή κείμενο) με τρόπο που μπορεί να παραπλανήσει, πρέπει να διασφαλίζουν ότι το περιεχόμενο αναγνωρίζεται ως δημιουργημένο από ΤΝ digital-strategy.ec.europa.eu. Κλασικό παράδειγμα αποτελούν τα deepfakes: αν μια ΤΝ δημιουργήσει μια ρεαλιστική εικόνα ή βίντεο κάποιου ατόμου που δεν έκανε ή δεν είπε όσα απεικονίζονται, το περιεχόμενο πρέπει να φέρει σήμανση (εκτός αν χρησιμοποιείται στην σάτιρα, την τέχνη ή την έρευνα ασφάλειας, όπου ενδέχεται να εξαιρούνται). Στόχος είναι η καταπολέμηση της παραπλάνησης και της παραπληροφόρησης, κάνοντας σαφή την προέλευση του μέσου.
• Συστήματα ΤΝ που χρησιμοποιούνται για βιομετρική επιτήρηση (όπως κάμερες με αναγνώριση προσώπου) ή αναγνώριση συναισθήματος, πρέπει να προειδοποιούν το κοινό για τη λειτουργία τους, όπου αυτό είναι εφικτό. (Και όπως σημειώθηκε, πολλές τέτοιες εφαρμογές απαγορεύονται πλήρως ή κατατάσσονται ως υψηλού κινδύνου με αυστηρούς όρους).
• Δημιουργικά μοντέλα ΤΝ (συχνά ονομάζονται foundation models, όπως τα μεγάλα γλωσσικά μοντέλα τύπου ChatGPT) υπόκεινται σε εξειδικευμένες απαιτήσεις διαφάνειας και πληροφόρησης. Ακόμη και αν ένα δημιουργικό μοντέλο δεν θεωρείται υψηλού κινδύνου, ο πάροχός του πρέπει να αποκαλύπτει συγκεκριμένες πληροφορίες: για παράδειγμα, το περιεχόμενο που παράγεται από ΤΝ θα πρέπει να επισημαίνεται, ενώ ο πάροχος οφείλει να δημοσιεύει σύνοψη των δεδομένων που προστατεύονται από πνευματικά δικαιώματα και χρησιμοποιήθηκαν για την εκπαίδευση του μοντέλου europarl.europa.eu. Αυτό ενημερώνει τους χρήστες και τους δημιουργούς για πιθανή πνευματική ιδιοκτησία στο εκπαιδευτικό σύνολο, ενώ εξασφαλίζει τη συμμόρφωση με το δίκαιο πνευματικής ιδιοκτησίας της ΕΕ europarl.europa.eu. Επιπλέον, οι πάροχοι γενετικών μοντέλων αναμένεται να αποτρέπουν τη δημιουργία παράνομου περιεχομένου, π.χ. μέσω φίλτρων ή κατάλληλων ορίων στο σύστημα europarl.europa.eu.

Συνοπτικά, η διαφάνεια αποτελεί εγκάρσιο πυλώνα του Νόμου για την ΤΝ – είτε πρόκειται για σύστημα υψηλού κινδύνου (με λεπτομερή τεκμηρίωση και ενημέρωση) είτε για chatbot χαμηλού κινδύνου (με μια απλή γνωστοποίηση “είμαι ΤΝ”), η ιδέα είναι το φως στους “μαύρους κουτιά” της τεχνολογίας ΤΝ. Αυτό ενδυναμώνει όχι μόνο τους χρήστες και τα επηρεαζόμενα άτομα, αλλά και διευκολύνει τη λογοδοσία: αν προκύψει πρόβλημα, υπάρχει τεκμηρίωση για το τι προβλεπόταν να κάνει το σύστημα και πώς αναπτύχθηκε.

Γενικής Χρήσης ΤΝ (Foundation Models): Ένα σημαντικό στοιχείο στην τελική μορφή του Νόμου είναι το σύνολο κανόνων για τα Γενικής Χρήσης Μοντέλα ΤΝ (GPAI) – πρόκειται για μεγάλη κλίμακας συστήματα, εκπαιδευμένα με μεγάλους όγκους δεδομένων (συχνά με αυτοεπίβλεψη), τα οποία μπορούν να προσαρμοστούν σε πλήθος εφαρμογών artificialintelligenceact.eu. Παραδείγματα είναι τα μεγάλα γλωσσικά μοντέλα, δημιουργοί εικόνας ή άλλα foundation models που αναπτύσσουν εταιρείες τεχνολογίας και στη συνέχεια επιτρέπουν τη χρήση ή περαιτέρω προσαρμογή τους από άλλους. Ο Νόμος αναγνωρίζει ότι, αν και αυτά τα μοντέλα δεν περιορίζονται αρχικά σε μία εφαρμογή υψηλού κινδύνου, είναι δυνατόν να ενσωματωθούν αργότερα σε “επικίνδυνα” συστήματα ή να αποκτήσουν συστημικές επιπτώσεις. Κατά συνέπεια, δημιουργούνται υποχρεώσεις για τους παρόχους GPAI μοντέλων, ακόμη κι αν τα μοντέλα δεν έχουν ακόμη ενσωματωθεί σε τελικό καταναλωτικό προϊόν.

Όλοι οι πάροχοι GPAI πρέπει να δημοσιεύουν τεχνική τεκμηρίωση για το μοντέλο τους (περιγράφοντας διαδικασίες ανάπτυξης και τις δυνατότητές του) και να παρέχουν οδηγίες σε τυχόν μεταγενέστερους προγραμματιστές για σωστή χρήση του μοντέλου σε συμφωνία με το νόμο artificialintelligenceact.eu artificialintelligenceact.eu. Επίσης, πρέπει να σέβονται τα πνευματικά δικαιώματα – διασφαλίζοντας ότι τα δεδομένα εκπαίδευσης συμμορφώνονται με το δίκαιο πνευματικής ιδιοκτησίας της ΕΕ – και να δημοσιεύουν σύνοψη των δεδομένων εκπαίδευσης (τουλάχιστον μια γενική εικόνα των πηγών) artificialintelligenceact.eu. Αυτές οι απαιτήσεις φέρνουν περισσότερη διαφάνεια στον μέχρι σήμερα αδιαφανή κόσμο των μεγάλων μοντέλων ΤΝ.

Κρίσιμα, ο Νόμος διαχωρίζει τα ιδιόκτητα μοντέλα από εκείνα που κυκλοφορούν με άδειες ανοιχτού κώδικα. Οι πάροχοι GPAI ανοιχτού κώδικα (όπου τα βάρη και ο κώδικας είναι ελεύθερα διαθέσιμα) έχουν ελαφρύτερες υποχρεώσεις: αρκεί να καλύπτουν τις απαιτήσεις διαφάνειας στα πνευματικά δικαιώματα και τα δεδομένα εκπαίδευσης, όχι την πλήρη τεχνική τεκμηρίωση ή τις οδηγίες χρήσης – εκτός αν το μοντέλο τους δημιουργεί “συστημικό κίνδυνο” artificialintelligenceact.eu. Αυτή η εξαίρεση σχεδιάστηκε για να μην ανακοπεί η καινοτομία και η έρευνα ανοιχτού κώδικα. Αν όμως ένα ανοιχτό μοντέλο είναι υπερβολικά ισχυρό και μπορεί να προκαλέσει σοβαρές επιπτώσεις, δεν θα απαλλαγεί απλώς επειδή είναι ανοιχτού κώδικα.

Ο Νόμος ορίζει ως “GPAI μοντέλα με συστημικό κίνδυνο” εκείνα τα προηγμένα μοντέλα που μπορούν να έχουν εκτεταμένες επιπτώσεις στην κοινωνία. Ένα κριτήριο είναι αν για την εκπαίδευση του μοντέλου απαιτήθηκαν πάνω από 10^25 υπολογιστικές πράξεις (FLOPs) – ένα μέγεθος που λειτουργεί ως δείκτης για τα πιο ισχυρά και πόρων-εντατικά μοντέλα artificialintelligenceact.eu. Οι πάροχοι τέτοιων υψηλού αντίκτυπου μοντέλων οφείλουν να διενεργούν επιπλέον αξιολογήσεις και δοκιμές (συμπεριλαμβανομένων επιθέσεων για τον εντοπισμό κενών ασφαλείας) και να λαμβάνουν μέτρα για τον μετριασμό των συστημικών κινδύνων που εντοπίζουν artificialintelligenceact.eu. Πρέπει επίσης να αναφέρουν σοβαρά περιστατικά που σχετίζονται με τα μοντέλα τους στο Ευρωπαϊκό Γραφείο ΤΝ και στις εθνικές αρχές, αλλά και να διασφαλίζουν την κυβερνοασφάλεια των ίδιων των μοντέλων και της υποδομής τους artificialintelligenceact.eu. Αυτά τα μέτρα στοχεύουν να προλάβουν ανησυχίες σχετικά με εξελιγμένη ΤΝ (όπως το GPT-4 και μεταγενέστερες εκδόσεις) που μπορεί να προκαλέσει ευρείας κλίμακας βλάβη (π.χ. νέες μορφές παραπληροφόρησης, κυβερνοεπιθέσεων κλπ.). Ο νόμος τονίζει ότι: αν αναπτύσσετε καινοτόμα γενικής χρήσης ΤΝ, πρέπει να είστε υπερβολικά προσεκτικοί και να συνεργάζεστε με τις ρυθμιστικές αρχές για έλεγχο europarl.europa.eu artificialintelligenceact.eu.

Για να ενθαρρύνει τη συνεργασία, ο Νόμος προβλέπει ότι η τήρηση Κωδίκων Δεοντολογίας ή των επικείμενων εναρμονισμένων προτύπων μπορεί να αποτελέσει μέσο συμμόρφωσης των παρόχων GPAI artificialintelligenceact.eu. Μάλιστα, η ΕΕ προωθεί έναν Κώδικα Πρακτικής για την ΤΝ ώστε η βιομηχανία να έχει ενδιάμεσες οδηγίες digital-strategy.ec.europa.eu. Το Γραφείο ΤΝ ηγείται αυτής της προσπάθειας για να δοθούν πρακτικές κατευθύνσεις στους δημιουργούς foundation μοντέλων digital-strategy.ec.europa.eu. Ο κώδικας είναι εθελοντικός αλλά μπορεί να λειτουργήσει ως “ασφαλές λιμάνι” – αν μια εταιρεία τον ακολουθεί, οι ρυθμιστές ενδέχεται να θεωρούν κατά τεκμήριο ότι συμμορφώνεται με τη νομοθεσία.

Συνολικά, οι υποχρεώσεις του Νόμου για την ΤΝ καλύπτουν όλο τον κύκλο ζωής της τεχνητής νοημοσύνης: από το σχεδιασμό (εκτίμηση κινδύνου, ελέγχους δεδομένων) στην ανάπτυξη (τεκμηρίωση, δοκιμές) στην εγκατάσταση (διαφάνεια για χρήστες, εποπτεία) και στη μετέπειτα φάση (παρακολούθηση, αναφορά περιστατικών). Η συμμόρφωση απαιτεί διεπιστημονική προσέγγιση – οι δημιουργοί ΤΝ θα χρειαστούν όχι μόνο επιστήμονες δεδομένων και μηχανικούς, αλλά και νομικούς, διαχειριστές κινδύνου και ειδικούς ηθικής, ώστε να διασφαλίσουν ότι όλα τα απαιτούμενα βήματα καλύπτονται. Στη συνέχεια, θα δούμε πώς θα επιβάλλεται η συμμόρφωση και τι γίνεται αν οι εταιρείες δεν είναι συνεπείς.

Μηχανισμοί Εφαρμογής, Φορείς Εποπτείας και Κυρώσεις

Για την εποπτεία αυτής της ευρείας ρύθμισης, ο Νόμος για την ΤΝ της ΕΕ θεσπίζει μια πολυεπίπεδη δομή διακυβέρνησης και εποπτείας. Αυτό περιλαμβάνει εθνικές αρχές κάθε κράτους-μέλους, νέο κεντρικό Ευρωπαϊκό Γραφείο ΤΝ, και συντονισμό μέσω του Συμβουλίου ΤΝ. Η στρατηγική επιβολής βασίζεται εν μέρει στην εμπειρία της ΕΕ από τα καθεστώτα ασφάλειας προϊόντων και προστασίας δεδομένων (όπως το GDPR με συνδυασμό εθνικών αρχών και ευρωπαϊκού συμβουλίου).

Εθνικές Αρμόδιες Αρχές: Κάθε κράτος μέλος της ΕΕ πρέπει να ορίσει μία ή περισσότερες εθνικές αρχές υπεύθυνες για την εποπτεία των δραστηριοτήτων ΤΝ (συχνά αποκαλούνται Αρχές Εποπτείας της Αγοράς για την ΤΝ) orrick.com. Αυτές οι αρχές θα διαχειρίζονται τις καθημερινές έρευνες για συμμόρφωση – για παράδειγμα, ελέγχοντας αν ένα προϊόν υψηλού κινδύνου ΤΝ στην αγορά πληροί τις απαιτήσεις, ή ερευνώντας καταγγελίες του κοινού. Διαθέτουν εξουσίες παρόμοιες με εκείνες που προβλέπονται από την ισχύουσα νομοθεσία για την ασφάλεια προϊόντων (Κανονισμός (ΕΕ) 2019/1020): μπορούν να απαιτήσουν πληροφορίες από παρόχους, να διεξάγουν επιθεωρήσεις και ακόμα και να διατάξουν την απόσυρση μη συμμορφούμενων συστημάτων ΤΝ από την αγορά orrick.com. Επίσης, παρακολουθούν την αγορά για συστήματα ΤΝ που μπορεί να παρακάμπτουν τους κανόνες ή να αποτελούν απρόβλεπτους κινδύνους. Εάν ένα σύστημα ΤΝ διαπιστωθεί ότι δεν συμμορφώνεται ή είναι επικίνδυνο, οι εθνικές αρχές μπορούν να επιβάλουν πρόστιμα ή να απαιτήσουν ανάκληση/απόσυρση του συστήματος.

Κάθε χώρα πιθανόν να αναθέσει αυτό το ρόλο σε υφιστάμενο ρυθμιστικό φορέα ή να δημιουργήσει νέο (έχει προταθεί, για παράδειγμα, οι αρχές προστασίας δεδομένων να αναλάβουν την ΤΝ, ή τομεακοί ρυθμιστές όπως οι υπηρεσίες ιατροτεχνολογικών προϊόντων για ιατρική ΤΝ, κλπ., ώστε να αξιοποιηθεί η σχετική τεχνογνωσία). Έως τον Αύγουστο 2025, τα κράτη μέλη υποχρεούνται να έχουν ορίσει και καταστήσει λειτουργικές τις αρμόδιες αρχές τους για την ΤΝ artificialintelligenceact.eu, και έως το 2026 κάθε χώρα οφείλει να έχει δημιουργήσει τουλάχιστον ένα Ρυθμιστικό Περιβάλλον Δοκιμών (Regulatory Sandbox) για την ΤΝ (ένα ελεγχόμενο περιβάλλον δοκιμών καινοτόμων συστημάτων ΤΝ υπό επίβλεψη) artificialintelligenceact.eu.

Ευρωπαϊκό Γραφείο ΤΝ: Σε επίπεδο ΕΕ, έχει δημιουργηθεί μια νέα οντότητα γνωστή ως Γραφείο ΤΝ εντός της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ειδικότερα υπό τη ΓΔ CNECT) artificialintelligenceact.eu. Το Γραφείο ΤΝ είναι ο κεντρικός ρυθμιστής με έμφαση στην Γενικής Χρήσης ΤΝ και διασυνοριακά ζητήματα. Σύμφωνα με τον Κανονισμό, το Γραφείο ΤΝ έχει αποκλειστική αρμοδιότητα επιβολής των κανόνων για τους παρόχους μοντέλων GPAI orrick.com. Αυτό σημαίνει ότι αν η OpenAI, η Google ή οποιαδήποτε εταιρεία παρέχει ένα μεγάλο μοντέλο ΤΝ που χρησιμοποιείται σε όλη την Ευρώπη, το Γραφείο ΤΝ θα είναι ο επικεφαλής φορέας επιβολής για να διασφαλίσει ότι οι πάροχοι αυτοί ανταποκρίνονται στις υποχρεώσεις τους (τεχνική τεκμηρίωση, μετριασμός κινδύνου, κ.λπ.). Το Γραφείο ΤΝ μπορεί να ζητήσει πληροφορίες και τεκμηρίωση απευθείας από παρόχους βασικών μοντέλων και να απαιτήσει διορθωτικά μέτρα αν δεν συμμορφώνονται orrick.com. Θα εποπτεύει επίσης περιπτώσεις όπου η ίδια εταιρεία είναι πάροχος βασικού μοντέλου και αναπτυξιαστής συστήματος υψηλού κινδύνου που βασίζεται σε αυτό – ώστε να εξασφαλιστεί ότι τέτοιες περιπτώσεις δεν θα διαφεύγουν ανάμεσα στη εθνική και κοινοτική εποπτεία orrick.com.

Πέραν της επιβολής, το Γραφείο ΤΝ διαδραματίζει ευρύ ρόλο στην παρακολούθηση των τάσεων ΤΝ και των συστημικών κινδύνων. Είναι επιφορτισμένο με την ανάλυση αναδυόμενων ζητημάτων υψηλού ή απρόβλεπτου κινδύνου ΤΝ (ιδίως σχετικών με GPAI) και μπορεί να πραγματοποιεί αξιολογήσεις ισχυρών μοντέλων artificialintelligenceact.eu. Το Γραφείο θα στελεχωθεί από ειδικούς (η Επιτροπή ήδη προσλαμβάνει εμπειρογνώμονες ΤΝ artificialintelligenceact.eu) και θα συνεργάζεται με ανεξάρτητη Επιστημονική Επιτροπή εμπειρογνωμόνων ΤΝ για τεχνικά θέματα artificialintelligenceact.eu. Σημαντικά, το Γραφείο ΤΝ θα αναπτύξει εθελοντικούς κώδικες δεοντολογίας και οδηγίες για τον κλάδο – λειτουργώντας ως πόρος για βοήθεια στους προγραμματιστές ΤΝ να συμμορφώνονται (ιδιαίτερα ωφέλιμο για startups/ΜΜΕ) artificialintelligenceact.eu. Θα συντονίζεται με τα κράτη μέλη για εξασφάλιση συνεπούς εφαρμογής των κανόνων και θα μπορεί να βοηθήσει σε κοινές έρευνες όταν ένα πρόβλημα ΤΝ επηρεάζει πολλές χώρες artificialintelligenceact.eu artificialintelligenceact.eu. Ουσιαστικά, το Γραφείο ΤΝ αποτελεί την προσπάθεια της ΕΕ για έναν κεντρικό ρυθμιστή ΤΝ που συμπληρώνει τις εθνικές αρχές – λίγο στους ρόλους που έχει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Προστασίας Δεδομένων για το GDPR, αλλά με πιο άμεσες εξουσίες σε συγκεκριμένους τομείς.

Συμβούλιο ΤΝ: Ο Κανονισμός θεσπίζει ένα νέο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Τεχνητής Νοημοσύνης, αποτελούμενο από εκπροσώπους των εθνικών αρχών ΤΝ όλων των κρατών μελών (και τον Ευρωπαίο Επόπτη Προστασίας Δεδομένων και το Γραφείο ΤΝ ως παρατηρητές) artificialintelligenceact.eu. Αποστολή του Συμβουλίου είναι να εξασφαλίζει συνεκτική εφαρμογή σε όλη την Ευρώπη – θα μοιράζεται βέλτιστες πρακτικές, ενδεχομένως να εκδίδει γνώμες ή συστάσεις και να συντονίζει στρατηγικές διασυνοριακής επιβολής artificialintelligenceact.eu. Το Γραφείο ΤΝ λειτουργεί ως γραμματεία του Συμβουλίου, οργανώνοντας συναντήσεις και βοηθώντας στη σύνταξη εγγράφων artificialintelligenceact.eu. Το Συμβούλιο μπορεί, π.χ., να διευκολύνει την ανάπτυξη προτύπων ή να συζητά επικαιροποιήσεις που απαιτούνται στα Παραρτήματα του Κανονισμού με την πάροδο του χρόνου. Πρόκειται για διυπηρεσιακό φόρουμ ώστε όλοι να συντονίζονται, αποτρέποντας αποκλίσεις που θα μπορούσαν να κατακερματίσουν την ενιαία αγορά ΤΝ της ΕΕ.

Κυρώσεις για Μη Συμμόρφωση: Ο Κανονισμός για την ΤΝ εισάγει βαριά διοικητικά πρόστιμα για τις παραβάσεις, ακολουθώντας αποτρεπτική προσέγγιση παρόμοια με το GDPR. Υπάρχουν τρεις βαθμίδες διοικητικών προστίμων:

• Για τις σοβαρότερες παραβάσεις – δηλαδή την εφαρμογή απαγορευμένων πρακτικών ΤΝ (χρήσεις μη αποδεκτού κινδύνου που έχουν απαγορευτεί) – το πρόστιμο μπορεί να φτάσει έως και 35 εκατομμύρια ευρώ ή 7% του παγκόσμιου ετήσιου κύκλου εργασιών, όποιο είναι υψηλότερο orrick.com. Πρόκειται για εξαιρετικά υψηλό ανώτατο όριο (πολύ ανώτερο από το μέγιστο 4% του GDPR). Σηματοδοτεί το πόσο σοβαρά αντιμετωπίζει η ΕΕ, π.χ., την κατασκευή συστημάτων κοινωνικής βαθμολόγησης ή την παράνομη βιομετρική παρακολούθηση – εξισώνονται με τα σοβαρότερα εταιρικά αδικήματα.
• Για άλλες παραβάσεις των απαιτήσεων του Κανονισμού (π.χ. μη τήρηση υποχρεώσεων για ΤΝ υψηλού κινδύνου, μη δήλωση συστήματος, έλλειψη διαφάνειας), το ανώτατο πρόστιμο ανέρχεται σε 15 εκατομμύρια ευρώ ή 3% του παγκόσμιου κύκλου εργασιών orrick.com. Αυτή η κατηγορία καλύπτει τις περισσότερες παραλείψεις συμμόρφωσης: π.χ. αν μια εταιρεία παραλείψει να εκτελέσει την αξιολόγηση συμμόρφωσης ή ένας πάροχος αποκρύψει στοιχεία από τις αρχές – αυτές οι περιπτώσεις εμπίπτουν εδώ.
• Για παροχή εσφαλμένων, παραπλανητικών ή ελλιπών πληροφοριών στις αρχές (π.χ. κατά τη διάρκεια έρευνας ή σε απάντηση αίτησης συμμόρφωσης), το πρόστιμο μπορεί να φτάσει έως και 7,5 εκατομμύρια ευρώ ή 1% του κύκλου εργασιών orrick.com. Αυτή η χαμηλότερη βαθμίδα αφορά ουσιαστικά παρακώλυση ή μη συνεργασία.

Σημαντικό είναι ότι η νομοθεσία προβλέπει πως οι ΜΜΕ (μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις) πρέπει να αντιμετωπίζουν το χαμηλότερο ύψος αυτών των προστίμων, ενώ οι μεγάλες εταιρείες μπορούν να υποστούν το ανώτατο ύψος orrick.com. Δηλαδή τα 35 εκατ./7% ή τα 15 εκατ./3% είναι ανώτατα όρια· οι ρυθμιστικές αρχές έχουν διακριτική ευχέρεια και υποχρεούνται να λαμβάνουν υπόψη το μέγεθος και τη χρηματοοικονομική δυνατότητα του παραβάτη. Μια ΜΜΕ μπορεί έτσι να λάβει πρόστιμο σε επίπεδο εκατομμυρίων αντί ποσοστού επί του κύκλου εργασιών για να αποφευχθούν δυσανάλογες επιπτώσεις, ενώ οι Big Tech μπορούν να χτυπηθούν με πρόστιμα βάσει ποσοστού αν χρειάζεται για πραγματικό αποτρεπτικό αποτέλεσμα orrick.com.

Οι διατάξεις των προστίμων καθίστανται εκτελεστές από 2 Αυγούστου 2025 για τους περισσότερους κανόνες orrick.com. (Διότι εκείνη η ημερομηνία είναι όταν ισχύουν τα κεφάλαια διακυβέρνησης και τα άρθρα για τα πρόστιμα). Όμως για τις νέες υποχρεώσεις που αφορούν μοντέλα Γενικής Χρήσης ΤΝ, τα πρόστιμα τίθενται σε ισχύ ένα χρόνο αργότερα, στις 2 Αυγούστου 2026, ευθυγραμμισμένα με το διάστημα καθιστώντας υποχρεωτικές τις σχετικές απαιτήσεις για τα βασικά μοντέλα orrick.com. Αυτό το μεταβατικό διάστημα δίνει στους παρόχους βασικών μοντέλων χρόνο να προετοιμαστούν.

Όσον αφορά τη διαδικασία και τις διασφαλίσεις: οι εταιρείες θα έχουν δικαιώματα όπως το δικαίωμα ακρόασης πριν ληφθεί απόφαση για κύρωση, και απαιτείται εμπιστευτικότητα των ευαίσθητων πληροφοριών που παρέχονται στους ρυθμιστικούς φορείς orrick.com. Ο Κανονισμός σημειώνει επίσης ότι, σε αντίθεση με άλλους νόμους της ΕΕ, η Επιτροπή (μέσω του Γραφείου ΤΝ) δεν έχει σαρωτικές εξουσίες για διεξαγωγή αιφνίδιων εφόδων ή για εξαναγκασμό καταθέσεων από μόνη της – εκτός αν αναλάβει προσωρινά τον ρόλο μιας εθνικής αρχής orrick.com. Αυτό αντανακλά ορισμένους περιορισμούς, πιθανότατα για να καθησυχάσει ανησυχίες περί υπέρμετρης παρέμβασης.

Ο Εκτελεστικός Ρόλος του Γραφείου ΤΝ: Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μέσω του Γραφείου ΤΝ, μπορεί η ίδια να κινήσει διαδικασίες επιβολής σε ορισμένες περιπτώσεις, κυρίως όσον αφορά συστήματα ΤΝ γενικής χρήσης. Πρόκειται για έναν νέο μηχανισμό εποπτείας – ιστορικά, η Επιτροπή δεν εφάρμοζε απευθείας κανόνες για προϊόντα (είχε κυρίως εποπτικό και συντονιστικό ρόλο), εκτός από το δίκαιο ανταγωνισμού. Με τον Νόμο για την ΤΝ, η Επιτροπή αποκτά εργαλεία πιο άμεσης επιβολής. Το Γραφείο ΤΝ μπορεί να διερευνήσει πάροχο θεμελιωδών μοντέλων, να ζητήσει εκτεταμένη συλλογή εγγράφων (παρόμοια με έρευνες ανταγωνισμού) orrick.com, και ακόμα να πραγματοποιήσει προσομοιωμένες κυβερνοεπιθέσεις ή αξιολογήσεις σε μοντέλα ΤΝ για να ελέγξει την ασφάλειά τους artificialintelligenceact.eu. Εταιρείες που βρίσκονται υπό τέτοια έρευνα μπορεί να βιώσουν κάτι παρόμοιο με ελέγχους ανταγωνισμού, που όπως σημειώνουν οι αναλυτές της Orrick, μπορεί να είναι επιβαρυντικοί με απαιτήσεις για χιλιάδες έγγραφα, συμπεριλαμβανομένων εσωτερικών σχεδίων orrick.com. Η εμπειρία της Επιτροπής σε μεγάλες έρευνες υποδηλώνει ότι θα διαθέσει σημαντικούς πόρους στις μείζονες υποθέσεις ΤΝ. Ενώ αυτό αυξάνει τα διακυβεύματα συμμόρφωσης για τους προγραμματιστές ΤΝ, υπογραμμίζει επίσης ότι η ΕΕ είναι σοβαρή όσον αφορά την κεντρική επιβολή κανόνων για θεμελιώδη ΤΝ που υπερβαίνει τα εθνικά σύνορα.

Εποπτεία Υψηλού Κινδύνου ΤΝ: Για την «παραδοσιακή» ΤΝ υψηλού κινδύνου (όπως π.χ. σύστημα βαθμολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας τράπεζας ή χρήση ΤΝ από δήμο στην αστυνόμευση), οι κύριοι φορείς επιβολής παραμένουν οι εθνικές αρχές. Όμως το Γραφείο ΤΝ και το Συμβούλιο ΤΝ θα τις υποστηρίζουν, ειδικά αν προκύψουν θέματα που αφορούν πολλές χώρες. Ο Κανονισμός επιτρέπει κοινές έρευνες, όπου πολλοί εθνικοί ρυθμιστές συνεργάζονται (με υποστήριξη του Γραφείου ΤΝ) εάν οι κίνδυνοι ενός συστήματος ΤΝ εκτείνονται διασυνοριακά artificialintelligenceact.eu. Αυτό αποτρέπει, π.χ., ένα ΤΝ που χρησιμοποιείται σε όλη την ΕΕ να αντιμετωπίζεται αποσπασματικά από μια χώρα ενώ οι άλλες παραμένουν ανενημέρωτες.

Τέλος, υπάρχει ενσωματωμένη διαδικασία προσφυγών και επανεξέτασης: οι εταιρείες μπορούν να προσβάλουν αποφάσεις επιβολής στα εθνικά δικαστήρια (ή τελικά στα δικαστήρια της ΕΕ αν πρόκειται για απόφαση της Επιτροπής), και ο Κανονισμός θα υπόκειται σε περιοδικές αναθεωρήσεις. Μέχρι το 2028, η Επιτροπή οφείλει να αξιολογήσει πόσο καλά λειτουργεί το Γραφείο ΤΝ και το νέο σύστημα artificialintelligenceact.eu, ενώ κάθε λίγα χρόνια θα εξετάζει αν χρειάζεται επικαιροποίηση των κατηγοριών ή λιστών κινδύνου (Παράρτημα ΙΙΙ κ.λπ.) artificialintelligenceact.eu. Αυτή η προσαρμοστική διακυβέρνηση είναι κρίσιμη λόγω του ταχύτατου ρυθμού της τεχνολογίας ΤΝ – η ΕΕ προτίθεται να βελτιώνει τους κανόνες όσο προχωρά ο χρόνος.

Συνοπτικά, ο Κανονισμός ΤΝ της ΕΕ θα εφαρμόζεται από ένα δίκτυο ρυθμιστών με το Ευρωπαϊκό Γραφείο ΤΝ ως κεντρικό κόμβο για καθοδήγηση, συνέπεια και άμεση εποπτεία θεμελιωδών μοντέλων. Τα πρόστιμα είναι σημαντικά – στα χαρτιά, μερικά από τα υψηλότερα σε οποιαδήποτε ρύθμιση τεχνολογίας – και μεταφέρουν το μήνυμα ότι η μη συμμόρφωση δεν είναι επιλογή. Οι οργανισμοί θα θέλουν να ενσωματώσουν τη συμμόρφωση στα έργα ΤΝ από τα θεμέλια αντί να ρισκάρουν αυτά τα πρόστιμα ή ένα υποχρεωτικό κλείσιμο των ΤΝ συστημάτων τους.

Τομεακές Επιπτώσεις και Παραδείγματα Χρήσης

Οι επιπτώσεις του Κανονισμού ΤΝ διαφέρουν ανά κλάδο, καθώς ο νόμος στοχεύει συγκεκριμένους τομείς ως υψηλού κινδύνου. Εδώ περιγράφουμε πώς επηρεάζονται βασικοί τομείς – υγεία, χρηματοπιστωτικά, επιβολή του νόμου και εκπαίδευση:

• Υγεία και Ιατρικές Συσκευές: Η ΤΝ εμφανίζει τεράστιες δυνατότητες στην ιατρική (από τη διάγνωση ασθενειών έως τη ρομποτική χειρουργική), όμως με βάση τον Κανονισμό αυτές οι χρήσεις συχνά ταξινομούνται ως υψηλού κινδύνου. Μάλιστα, κάθε στοιχείο ΤΝ που ενσωματώνεται σε ρυθμιζόμενη ιατρική συσκευή θεωρείται αυτομάτως υψηλού κινδύνου emergobyul.com. Για παράδειγμα, ένα εργαλείο ακτινολογίας με ΤΝ που αναλύει ακτινογραφίες ή ένας αλγόριθμος που προτείνει θεραπευτικά πλάνα θα πρέπει να συμμορφώνεται τόσο με τον Κανονισμό ΤΝ όσο και με την υπάρχουσα υγειονομική νομοθεσία. Οι πάροχοι τέτοιας ΤΝ θα χρειαστεί να περάσουν από αυστηρές διαδικασίες αξιολόγησης συμμόρφωσης (πιθανότατα συνδεδεμένες με τη διαδικασία CE των ιατρικών συσκευών). Οφείλουν να διασφαλίζουν κλινική ποιότητα και ασφάλεια, επιταγή που βρίσκεται στον πυρήνα του Κανονισμού για ακρίβεια και μετριασμό κινδύνου. Οι ασθενείς και το ιατρικό προσωπικό θα ωφεληθούν από αυτές τις διασφαλίσεις – η ΤΝ θα είναι πιο αξιόπιστη και οι περιορισμοί της πιο διαφανείς. Ωστόσο, οι προγραμματιστές ιατρικής ΤΝ αντιμετωπίζουν αυξημένο κόστος Ε&Α και διοικητική επιβάρυνση για να αποδείξουν συμμόρφωση. Πιθανόν, η διάθεση καινοτόμων εφαρμογών ΤΝ στον τομέα υγείας της ΕΕ να επιβραδυνθεί μέχρι να περάσουν τη ρυθμιστική κρισάρα goodwinlaw.com. Από την άλλη, ο Κανονισμός ενθαρρύνει τον πειραματισμό μέσω sandboxes: νοσοκομεία, νεοφυείς εταιρείες και ρυθμιστές μπορούν να συνεργαστούν σε ελεγχόμενες δοκιμές συστημάτων ΤΝ (π.χ. βοηθητικό διαγνωστικό εργαλείο ΤΝ) ώστε να συλλέξουν αποδείξεις ασφάλειας και αποτελεσματικότητας πριν από την ευρεία διάθεση. Μέχρι το 2026, κάθε κράτος-μέλος πρέπει να έχει τουλάχιστον ένα τέτοιο ρυθμιστικό sandbox ΤΝ και στον τομέα της υγείας artificialintelligenceact.eu. Συνοψίζοντας, η ιατρική ΤΝ στην Ευρώπη θα γίνει πιθανότατα ασφαλέστερη και περισσότερο τυποποιημένη, αλλά οι κατασκευαστές πρέπει να κινηθούν με προσοχή για να αποφύγουν καθυστερήσεις στην κυκλοφορία σωτήριων καινοτομιών.
• Χρηματοοικονομικά και Ασφάλειες: Ο κανονισμός τοποθετεί ξεκάθαρα πολλές υπηρεσίες ΤΝ στις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες στην κατηγορία υψηλού κινδύνου. Συγκεκριμένα, τα συστήματα ΤΝ για την αξιολόγηση πιστοληπτικής ικανότητας – π.χ. οι αλγόριθμοι που αποφασίζουν αν θα εγκριθεί το δάνειό σας ή τι επιτόκιο θα πληρώνετε – χαρακτηρίζονται ως υψηλού κινδύνου, γιατί μπορούν να επηρεάσουν πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες digital-strategy.ec.europa.eu. Αυτό σημαίνει ότι οι τράπεζες και οι fintech που χρησιμοποιούν ΤΝ για εγκρίσεις δανείων, πιστοληπτική αξιολόγηση ή τιμολόγηση ασφαλιστικών κινδύνων πρέπει να διασφαλίζουν ότι τα συστήματα είναι μη-διακριτικά, εξηγήσιμα και ελεγχόμενα. Πρέπει να διατηρούν τεκμηρίωση για το πώς εκπαιδεύτηκε το ΤΝ (π.χ. για να αποδειχθεί πως δεν τιμωρεί άθελά του ορισμένες εθνοτικές ομάδες ή γειτονιές – πρόβλημα γνωστό σε ορισμένα μοντέλα). Οι πελάτες θα επωφεληθούν από διαφάνεια: αν και ο Κανονισμός δεν κατοχυρώνει δικαίωμα εξήγησης, όπως ο GDPR, η απαίτηση για σαφή πληροφόρηση στους χρήστες σημαίνει ότι οι δανειστές πρέπει να ενημερώνουν τους αιτούντες όταν εμπλέκεται ΤΝ στην απόφαση και, ίσως, πώς αυτή λειτουργεί γενικά digital-strategy.ec.europa.eu. Άλλη τυπική εφαρμογή είναι η ΤΝ στην ανίχνευση απάτης και το ξέπλυμα χρήματος, που μπορεί να εμπίπτει στα υψηλού κινδύνου (αν επηρεάζονται θεμελιώδη δικαιώματα) ή σε ελαφρύτερες υποχρεώσεις διαφάνειας. Οι οικονομικές εταιρείες θα χρειαστούν ισχυρές διακυβερνητικές διαδικασίες για ΤΝ – μοντέλα διαχείρισης κινδύνου προσαρμοσμένα στα πρότυπα του Κανονισμού. Μπορεί να υπάρξουν αρχικά κόστη συμμόρφωσης, όπως πρόσληψη ειδικών για έλεγχο προκαταλήψεων ή αύξηση τεκμηρίωσης στα μοντέλα, αλλά το αποτέλεσμα θα είναι δίκαιη και αξιόπιστη ΤΝ στα οικονομικά. Ο πελάτης ίσως δει λιγότερες διακρίσεις στις αποφάσεις πίστωσης και θα γνωρίζει ότι η ΤΝ υπόκειται σε εποπτεία ρυθμιστών. Οι ασφαλιστικές που χρησιμοποιούν ΤΝ για underwriting (τιμολόγηση υγείας ή ζωής) καλύπτονται επίσης ως υψηλού κινδύνου artificialintelligenceact.eu και οφείλουν να διασφαλίσουν την αποφυγή άδικων διακρίσεων (π.χ. να μην αυξάνει αδικαιολόγητα τα ασφάλιστρα βάσει προστατευόμενων χαρακτηριστικών υγείας). Συνολικά, ο Κανονισμός ωθεί τα χρηματοοικονομικά ΑΙ προς μεγαλύτερη διαφάνεια και λογοδοσία, διαθέτοντας μελλοντικά μεγαλύτερη εμπιστοσύνη των καταναλωτών σε ΑΙ-προϊόντα.
• Επιβολή του Νόμου και Δημόσια Ασφάλεια: Είναι τομέας όπου ο Κανονισμός κρατά εξαιρετικά αυστηρή στάση, λόγω της σημασίας των πολιτικών δικαιωμάτων. Πολλές εφαρμογές ΤΝ στην επιβολή του νόμου απαγορεύονται ως μη αποδεκτές: π.χ. ΤΝ που κάνει «κοινωνική βαθμολόγηση» ή προληπτική αστυνόμευση προφίλ εγκληματικότητας απαγορεύεται artificialintelligenceact.eu artificialintelligenceact.eu. Επίσης η πολυσυζητημένη χρήση ζωντανής αναγνώρισης προσώπου σε δημόσιους χώρους από την αστυνομία απαγορεύεται, εκτός έκτακτων εξαιρέσεων (και τότε με αυστηρές εγκρίσεις) europarl.europa.eu. Αυτό σημαίνει ότι οι ευρωπαϊκές αστυνομίες δεν μπορούν να κυκλοφορούν δίκτυα ζωντανής αναγνώρισης προσώπων – σε αντίθεση με άλλες χώρες – εκτός πολύ περιορισμένων και ορισμένων με δικαστική άδεια. Άλλα εργαλεία αστυνόμευσης ταξινομούνται ως υψηλού κινδύνου, δηλαδή μπορούν να χρησιμοποιούνται αλλά με εποπτεία. Για παράδειγμα, ένα σύστημα ΤΝ που αναλύει ιστορικά δεδομένα εγκλημάτων για να κατανεμηθούν αστυνομικές δυνάμεις ή που αξιολογεί την αξιοπιστία στοιχείων/υποψήφιων υπόπτων είναι υψηλού κινδύνου digital-strategy.ec.europa.eu digital-strategy.ec.europa.eu. Αστυνομία ή τελωνεία που τα αξιοποιούν πρέπει να διενεργούν εκτίμηση επιπτώσεων θεμελιωδών δικαιωμάτων και να διασφαλίζουν ότι οι κρίσιμες αποφάσεις λαμβάνονται τελικά από ανθρώπινο προσωπικό και όχι από ΤΝ αποκλειστικά. Θα υπάρχει ευρωπαϊκή βάση καταχώρισης όλων των ΤΝ υψηλού κινδύνου στην επιβολή του νόμου, που προσθέτει διαφάνεια και επιτρέπει κάποιο δημόσιο έλεγχο (εντός πλαισίων, καθώς ορισμένες λεπτομέρειες μπορεί να είναι ευαίσθητες). Οι υπηρεσίες ασφαλείας ενδέχεται να διαπιστώσουν πως ο Κανονισμός εισάγει γραφειοκρατία (υποβολή φακέλου, έγκριση από κοινοποιημένο οργανισμό για ορισμένα εργαλεία κ.ά.), με δυνητικές καθυστερήσεις στη διάχυση της ΤΝ. Ωστόσο, όλα αυτά στοχεύουν στην αποτροπή καταχρήσεων – π.χ. να μη «τιμωρεί» αλγόριθμος αδιαφανώς ή να αποφασίζει αυθαίρετα στα σύνορα ή στη δικαιοσύνη. Ειδική πρόβλεψη περιλαμβάνει την ανίχνευση συναισθημάτων στην εργασία/αστυνόμευση: ο Κανονισμός απαγορεύει ΤΝ που υποτίθεται ότι ανιχνεύει συναισθήματα σε αστυνομικές ανακρίσεις, συνεντεύξεις, διαγωνίσματα κ.λπ. λόγω της παρεμβατικής και αναξιόπιστης φύσης της digital-strategy.ec.europa.eu digital-strategy.ec.europa.eu. Άρα, η ευρωπαϊκή αστυνόμευση μάλλον θα εστιάσει στη βοήθεια ΤΝ για ανάλυση δεδομένων και ρουτινών, υπό ανθρώπινη επίβλεψη, και θα εγκαταλείψει πιο δυστοπικές πρακτικές που βλέπουμε αλλού. Ουσιαστικά, επιχειρείται μια ισορροπία: επιτρέπεται η βοήθεια της ΤΝ στην καταπολέμηση εγκλήματος και προστασία, όχι εις βάρος θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών.
• Εκπαίδευση και Εργασία: Τα συστήματα ΤΝ στην εκπαίδευση, όπως λογισμικό που βαθμολογεί εξετάσεις ή προτείνει τοποθέτηση μαθητών, θεωρούνται υψηλού κινδύνου γιατί επιδρούν στο μέλλον των μαθητών digital-strategy.ec.europa.eu. Σχολεία ή εταιρείες ed-tech που αναπτύσσουν ΤΝ για, π.χ., βαθμολόγηση εκθέσεων ή ανίχνευση αντιγραφής θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι τα εργαλεία είναι ακριβή και αμερόληπτα. Ένα ελαττωματικό ΤΝ που βαθμολογεί λανθασμένα μαθητές ή παρουσιάζει σφάλμα μπορεί να αλλάξει τη ζωή ενός παιδιού, εξού και η ταξινόμηση ως υψηλού κινδύνου. Στην πράξη, υπουργεία και πανεπιστήμια ίσως χρειαστεί να αξιολογούν αυστηρότερα τους παρόχους ΑΙ και να τηρούν τεκμηρίωση για κάθε αλγόριθμο που επηρεάζει εισαγωγές ή βαθμολόγηση. Οι μαθητές πρέπει να ενημερώνονται για τη χρήση ΤΝ (διαφάνεια) και να έχουν δυνατότητα προσφυγής – κάτι που εξυπηρετεί και η απαίτηση διαφάνειας και ανθρώπινης εποπτείας. Παράλληλα, στην αγορά εργασίας, ΤΝ σε προσλήψεις ή διαχείριση ανθρωπίνου δυναμικού (φιλτράρισμα βιογραφικών, κατάταξη υποψηφίων, αξιολόγηση απόδοσης) θεωρείται επίσης υψηλού κινδύνου digital-strategy.ec.europa.eu. Εταιρείες που χρησιμοποιούν λογισμικό ΑΙ για προσλήψεις πρέπει να διασφαλίσουν ότι τα εργαλεία είναι δοκιμασμένα για δίκαιη λειτουργία (λ.χ. να μη δημιουργούν έμφυλες προκαταλήψεις). Ο Κανονισμός μπορεί να οδηγήσει σε ανατάραξη στον κλάδο της τεχνολογίας προσλήψεων: κάποιες αυτοματοποιημένες πλατφόρμες ίσως χρειαστούν εκτεταμένες αναβαθμίσεις και τεκμηρίωση για να είναι νόμιμες στην ΕΕ, και οι εταιρείες ίσως στραφούν ξανά σε περισσότερο «ανθρώπινες» διαδικασίες εάν δεν καλύπτονται τα πρότυπα δικαιοσύνης. Τουλάχιστον, οι υποψήφιοι στην ΕΕ θα βλέπουν ειδοποιήσεις τύπου «Η αίτησή σας ίσως αξιοποιηθεί από ΤΝ» και θα μπορούν να ζητούν/αναμένουν εξηγήσεις – σύμφωνο με την αρχή διαφάνειας. Θετικό, η δικαιότερη και διαφανής πρόσληψη – η ΤΝ δεν θα είναι μυστηριώδης πύλη αλλά ελεγχόμενο εργαλείο. Η πρόκληση για τα HR είναι να ενταχθούν οι απαιτήσεις συμμόρφωσης χωρίς να επιβαρυνθεί υπέρμετρα η διαδικασία πρόσληψης. Εδώ μπορούν να βοηθήσουν τα regulatory sandboxes: μία HR tech startup μπορεί να δοκιμάσει το εργαλείο της υπό επίβλεψη ρυθμιστών και να πάρει σχόλια για τη συμμόρφωση πριν το λανσάρει στην αγορά.

Στους λοιπούς τομείς που δεν αναφέρονται ρητά στον Κανονισμό, ο αντίκτυπος εξαρτάται από τις χρήσεις. Π.χ. υποδομές κρίσιμης σημασίας (ενεργειακά δίκτυα, διαχείριση κυκλοφορίας) που αξιοποιούν ΤΝ για βελτιστοποίηση λειτουργίας χαρακτηρίζονται υψηλού κινδύνου εφόσον τυχόν αστοχία μπορεί να απειλήσει την ασφάλεια artificialintelligenceact.eu. Έτσι, εταιρείες κοινής ωφέλειας και συγκοινωνίες θα πρέπει να πιστοποιούν τα συστήματα ελέγχου με ΤΝ. Μάρκετινγκ και social media ΤΝ (όπως αλγόριθμοι στόχευσης διαφημίσεων ή engines σύστασης περιεχομένου) εκφεύγουν κατά βάση – δεν ρυθμίζονται αυστηρά από τον Κανονισμό ΤΝ, αν και ενδέχεται να ισχύουν άλλες ρυθμίσεις (DSA κ.ά.).

Ένας αξιοσημείωτος τομέας είναι τα καταναλωτικά προϊόντα και η ρομποτική – εάν η τεχνητή νοημοσύνη (AI) ενσωματωθεί σε καταναλωτικά προϊόντα (παιχνίδια, οικιακές συσκευές, οχήματα), τότε ενεργοποιούνται οι νόμοι ασφάλειας προϊόντων. Για παράδειγμα, ένα παιχνίδι με τεχνητή νοημοσύνη που αλληλεπιδρά με παιδιά μπορεί να θεωρηθεί υψηλού κινδύνου, ειδικά αν μπορεί να επηρεάσει επικίνδυνα τη συμπεριφορά των παιδιών europarl.europa.eu. Ο Κανονισμός απαγορεύει συγκεκριμένα τα παιχνίδια που χρησιμοποιούν φωνητική τεχνητή νοημοσύνη για να ενθαρρύνουν επιβλαβή συμπεριφορά στα παιδιά europarl.europa.eu. Έτσι, οι εταιρείες παιχνιδιών και βιντεοπαιχνιδιών που χρησιμοποιούν τεχνητή νοημοσύνη πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικές σχετικά με το περιεχόμενο και τις λειτουργίες των προϊόντων τους.

Γενικότερα, οι βιομηχανίες που σχετίζονται με τη ζωή, τις ευκαιρίες ή τα δικαιώματα των ανθρώπων αντιμετωπίζουν τους σημαντικότερους νέους κανόνες. Αυτοί οι τομείς πιθανότατα θα βιώσουν μια πολιτισμική στροφή προς την «ηθική τεχνητής νοημοσύνης και συμμόρφωση» – με ρόλους όπως υπεύθυνος συμμόρφωσης AI ή αξιολογητής ηθικής να γίνονται όλο και πιο συνηθισμένοι. Ενώ ενδέχεται να υπάρξουν αρχικές καθυστερήσεις κατά τον έλεγχο και τη βελτίωση των συστημάτων, μακροπρόθεσμα θα μπορούσε να προκύψει μεγαλύτερη δημόσια εμπιστοσύνη στην τεχνητή νοημοσύνη σε αυτούς τους τομείς. Για παράδειγμα, αν οι γονείς εμπιστεύονται ότι η τεχνητή νοημοσύνη που βαθμολογεί το παιδί τους παρακολουθείται σωστά ως προς τη δικαιοσύνη, μπορεί να γίνουν πιο θετικοί απέναντι στην τεχνητή νοημοσύνη στην εκπαίδευση.

Επιπτώσεις στις Επιχειρήσεις: ΜΜΕ, Startups και Παγκόσμιες Εταιρείες

Ο Κανονισμός για την Τεχνητή Νοημοσύνη της ΕΕ θα επηρεάσει οργανισμούς όλων των μεγεθών, από ευέλικτα startups μέχρι πολυεθνικούς τεχνολογικούς γίγαντες, ειδικά όσους προσφέρουν προϊόντα ή υπηρεσίες τεχνητής νοημοσύνης στην Ευρώπη. Το κόστος και οι υποχρεώσεις συμμόρφωσης δεν είναι αμελητέα, ωστόσο ο κανονισμός περιλαμβάνει μέτρα για να βοηθήσει ή να προσαρμοστεί στις μικρότερες επιχειρήσεις, ενώ η εξωεδαφική του ισχύς σημαίνει ότι ακόμα και παγκόσμιες εταιρείες εκτός ΕΕ πρέπει να δώσουν προσοχή.

Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις (ΜΜΕ): Οι ΜΜΕ και τα startups είναι συχνά σημαντικοί καινοτόμοι στην τεχνητή νοημοσύνη – στην πραγματικότητα, υπολογίζεται ότι το 75% της καινοτομίας στην AI προέρχεται από startups seniorexecutive.com. Η ΕΕ ήταν προσεκτική ώστε να μην καταπνίξει αυτούς τους «παίκτες» με τη συμμόρφωση, οπότε ο κανονισμός περιλαμβάνει φιλικές προς τις ΜΜΕ προβλέψεις. Όπως αναφέρθηκε, τα πρόστιμα για παραβάσεις είναι κλιμακωτά και χαμηλότερα για ΜΜΕ σε απόλυτα ποσά orrick.com, αποτρέποντας καταστροφικές κυρώσεις για μικρές εταιρείες. Πιο προορατικά, ο Κανονισμός απαιτεί ρυθμιστικές αμμοδοκιμές (regulatory sandboxes) να διατίθενται δωρεάν και με προτεραιότητα για ΜΜΕ thebarristergroup.co.uk. Αυτές οι αμμοδοκιμές (θα λειτουργούν έως το 2026 σε κάθε κράτος-μέλος) θα επιτρέπουν στα startups να δοκιμάζουν συστήματα τεχνητής νοημοσύνης υπό εποπτεία και να λαμβάνουν σχόλια για συμμόρφωση χωρίς φόβο κυρώσεων κατά τη φάση δοκιμής. Πρόκειται για μια ευκαιρία συνδημιουργίας του προϊόντος σε συνεργασία με τους ρυθμιστές – μετατρέποντας ενδεχομένως τη συμμόρφωση από εμπόδιο σε δημιουργική διαδικασία.

Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ξεκίνησε το «AI Pact» και άλλες πρωτοβουλίες στήριξης παράλληλα με τον Κανονισμό digital-strategy.ec.europa.eu digital-strategy.ec.europa.eu. Το AI Pact είναι ένα εθελοντικό πρόγραμμα που καλεί τις εταιρείες να δεσμευτούν για έγκαιρη συμμόρφωση και να μοιραστούν βέλτιστες πρακτικές, με έμφαση στην βοήθεια, κυρίως των μικρότερων εταιρειών εκτός «big tech», να προετοιμαστούν. Ο κανονισμός ζητά επίσης από τη Γραμματεία AI να παρέχει κατευθύνσεις, πρότυπα και πηγές για ΜΜΕ artificialintelligenceact.eu. Ίσως δούμε πράγματα όπως παραδείγματα σχεδίων διαχείρισης κινδύνου ή λίστες ελέγχου τεκμηρίωσης που μπορεί να χρησιμοποιήσει ένα startup 10 ατόμων, αντί να χρειάζεται να προσλάβει ολόκληρη νομική ομάδα.

Παρά αυτή τη στήριξη, πολλά startups εξακολουθούν να ανησυχούν για το βάρος της συμμόρφωσης. Οι απαιτήσεις (όπως περιγράφηκαν παραπάνω), όπως τα συστήματα διαχείρισης ποιότητας ή οι αξιολογήσεις συμμόρφωσης, μπορούν να είναι αποθαρρυντικές για μια μικρή εταιρεία με περιορισμένο προσωπικό. Υπάρχει ανησυχία πως η καινοτομία θα μπορούσε να επιβραδυνθεί ή να μετατοπιστεί γεωγραφικά: αν είναι πολύ δύσκολο να λανσάρει κανείς προϊόν τεχνητής νοημοσύνης στην Ευρώπη, μπορεί ένα startup να λανσάρει πρώτα αλλού (π.χ. στις ΗΠΑ), ή οι επενδυτές να προτιμήσουν περιοχές με ελαφρύτερους κανονισμούς seniorexecutive.com seniorexecutive.com. Όπως το έθεσε διευθύνων σύμβουλος τεχνολογικής εταιρείας, οι σαφείς κανόνες εμπνέουν εμπιστοσύνη, αλλά οι υπερβολικά περιοριστικοί κανόνες «ίσως ωθήσουν τη σπουδαία, αξιόλογη έρευνα αλλού.» seniorexecutive.com. Κάποιοι ιδρυτές startups θεωρούν ότι ο Κανονισμός είναι υπερβολικά ευρύς και βαρύς, φοβούμενοι ότι οι πρώιμες επιχειρήσεις δεν θα αντέξουν το κόστος συμμόρφωσης και θα επιλέξουν να μεταφερθούν εκτός ΕΕ seniorexecutive.com.

Για να το μετριάσουν αυτό, οι ευρωπαίοι νομοθέτες έχουν δηλώσει ότι τα πρότυπα και οι διαδικασίες συμμόρφωσης θα καταστούν όσο το δυνατόν πιο απλοποιημένες. Για παράδειγμα, μπορεί να υπάρξουν τυποποιημένες ενότητες αξιολόγησης συμμόρφωσης που μπορεί να ακολουθήσει ένας μικρός πάροχος ή υπηρεσίες πιστοποίησης που θα μοιράζονται το κόστος μεταξύ πολλών ΜΜΕ. Έχει μάλιστα προταθεί από ειδικούς η ιδέα των «επιχορηγήσεων συμμόρφωσης» – δηλαδή χρηματοδότηση για να βοηθηθούν τα startups να καλύψουν το κόστος τήρησης των νέων κανόνων seniorexecutive.com. Εάν προβλεφθούν τέτοια κίνητρα (ίσως σε επίπεδο ΕΕ ή κρατών), το βάρος θα ελαφρυνθεί.

Σε κάθε περίπτωση, οι ΜΜΕ θα πρέπει να ξεκινήσουν με το χαρτογράφηση των συστημάτων AI τους ανά κατηγορία κινδύνου και να εστιάσουν σε εκείνα που θεωρούνται υψηλού κινδύνου. Πολλά AI startups μπορεί να ανακαλύψουν ότι το προϊόν τους είναι στην πραγματικότητα χαμηλού ή περιορισμένου κινδύνου και κατά βάση να χρειάζεται απλά να προστεθεί μια σχετική δήλωση και όχι ολοκληρωμένο πρόγραμμα συμμόρφωσης. Για εκείνες στους υψηλού κινδύνου τομείς (όπως μια ιατρική startup AI ή ένα startup εργαλείων HR), η έγκαιρη διαβούλευση με τις αρχές (μέσω αμμοδοκιμών ή διαβουλεύσεων) θα είναι καθοριστική. Ο Κανονισμός ενθαρρύνει ρητά μια «καινοτόμο προσέγγιση» στην εφαρμογή του – δηλαδή οι αρχές θα λάβουν υπόψη τις ανάγκες των μικρότερων «παικτών» και δεν θα εφαρμόσουν μία ενιαία αυστηρή ποινή, ειδικά κατά τη μεταβατική περίοδο seniorexecutive.com. Πιθανότατα θα υπάρξει μια είδους περίοδος χάριτος στην πράξη, όπου όσες εταιρείες καταβάλουν ειλικρινείς προσπάθειες συμμόρφωσης, θα λαμβάνουν καθοδήγηση αντί να επιβάλλονται άμεσα πρόστιμα.

Παγκόσμιες και μη-Ευρωπαϊκές Εταιρείες: Όπως και με το GDPR, ο Κανονισμός τεχνητής νοημοσύνης έχει εξωεδαφική ισχύ. Αν ένα σύστημα AI κυκλοφορεί στην αγορά της ΕΕ ή το αποτέλεσμά του χρησιμοποιείται στην ΕΕ, μπορούν να ισχύουν οι κανόνες, ανεξάρτητα από το πού βρίσκεται ο πάροχος artificialintelligenceact.eu. Αυτό σημαίνει ότι αμερικανικές, ασιατικές ή άλλες διεθνείς εταιρείες δεν μπορούν να αγνοήσουν τον Κανονισμό αν έχουν πελάτες ή χρήστες στην Ευρώπη. Μια εταιρεία από τη Silicon Valley που πουλάει εργαλεία πρόσληψης με AI σε ευρωπαίους πελάτες, για παράδειγμα, θα πρέπει να διασφαλίσει ότι το εργαλείο της πληροί τις απαιτήσεις της ΕΕ (ή οι ευρωπαίοι πελάτες της δεν θα μπορούν να το χρησιμοποιούν νόμιμα).

Για μεγάλες παγκόσμιες τεχνολογικές εταιρείες (Google, Microsoft, OpenAI κ.λπ.), ο Κανονισμός επηρεάζει ήδη τη συμπεριφορά τους. Ακόμη και πριν από την ψήφιση του νόμου, κάποιες εταιρείες άρχισαν να προσφέρουν μεγαλύτερη διαφάνεια ή έλεγχο στα προϊόντα τεχνητής νοημοσύνης τους, προβλέποντας τη ρύθμιση. Για παράδειγμα, εταιρείες γενετικής τεχνητής νοημοσύνης αναπτύσσουν εργαλεία για την επισήμανση AI-παραγόμενων αποτελεσμάτων, και πολλές έχουν δημοσιεύσει πληροφορίες για τα δεδομένα εκπαίδευσης και τους περιορισμούς των μοντέλων τους καταλογίζοντας στην ευρωπαϊκή «πίεση». Υπάρχει επίσης το επιχείρημα ότι η συμμόρφωση με τον ευρωπαϊκό κανονισμό θα μπορούσε να αποτελέσει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα ή χαρακτηριστικό ποιότητας – όπως δηλαδή τα προϊόντα «συμβατά με το GDPR» θεωρούνται φιλικά προς την ιδιωτικότητα, έτσι και τα προϊόντα AI «συμβατά με τον Ευρωπαϊκό Κανονισμό» μπορεί να θεωρούνται παγκοσμίως πιο αξιόπιστα.

Ωστόσο, οι παγκόσμιες εταιρείες πρέπει να ισορροπήσουν ανάμεσα σε διαφορετικές νομοθεσίες. Οι κανόνες της ΕΕ μπορεί να μην ευθυγραμμίζονται απόλυτα, για παράδειγμα, με επερχόμενες απαιτήσεις των ΗΠΑ. Κάποιες πολιτείες ή ομοσπονδιακοί κανόνες των ΗΠΑ μπορεί να συγκρούονται ή να απαιτούν διαφορετικές αναφορές. Έτσι, διεθνείς εταιρείες μπορεί να τυποποιήσουν τις πρακτικές τους σύμφωνα με το αυστηρότερο καθεστώς (συχνά της ΕΕ) για να υιοθετήσουν μια ενιαία προσέγγιση παγκοσμίως – ακριβώς όπως συνέβη με το GDPR, όπου πολλές εταιρείες επέκτειναν τα δικαιώματα του GDPR σε όλο τον κόσμο. Είναι πιθανό οι πάροχοι τεχνητής νοημοσύνης να υιοθετήσουν τις ευρωπαϊκές πρακτικές διαφάνειας (όπως επισήμανση αποτελεσμάτων AI) παγκοσμίως για λόγους συνέπειας. Ο Κανονισμός μπορεί ουσιαστικά να εξάγει τα ευρωπαϊκά πρότυπα «αξιόπιστης τεχνητής νοημοσύνης» σε άλλες αγορές αν οι μεγάλες εταιρείες εφαρμόσουν αλλαγές σε όλες τις εκδόσεις των προϊόντων τους.

Παρ’ όλα αυτά, ο κατακερματισμός αποτελεί κίνδυνο: αν άλλες περιοχές ακολουθήσουν διαφορετική πορεία, οι διεθνείς εταιρείες ίσως πρέπει να διατηρούν χωριστές εκδόσεις ή χαρακτηριστικά AI προϊόντων για κάθε περιοχή. Για παράδειγμα, μια εφαρμογή τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να έχει ειδική «λειτουργία ΕΕ» με περισσότερα προστατευτικά μέτρα. Με τον καιρό, αυτό είναι αναποτελεσματικό, οπότε θα υπάρξει πίεση για διεθνή εναρμόνιση (περισσότερα για αυτό στην επόμενη ενότητα).

Από άποψη στρατηγικής, οι μεγάλες εταιρείες πιθανότατα θα δημιουργήσουν ειδικές ομάδες συμμόρφωσης AI (αν δεν έχουν ήδη) για να ελέγχουν τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης τους σε σχέση με τον Κανονισμό. Μπορεί να εμφανιστούν και τρίτοι ελεγκτές AI που θα προσφέρουν υπηρεσίες πιστοποίησης – ένα νέο οικοσύστημα παρόμοιο με τους ελέγχους κυβερνοασφάλειας – το οποίο τόσο μεγάλες όσο και μεσαίου μεγέθους εταιρείες θα χρησιμοποιούν ώστε να επαληθεύουν τη συμμόρφωση πριν λάβουν επίσημο έλεγχο από τις αρχές.

Μια άλλη συνέπεια αφορά τις επενδύσεις: τόσο οι επενδυτές επιχειρηματικών κεφαλαίων (VC) όσο και οι εταιρικοί πελάτες θα διενεργούν έλεγχο δέουσας επιμέλειας ως προς τη συμμόρφωση με τον Νόμο για την Τεχνητή Νοημοσύνη. Οι startups ενδέχεται να δεχθούν ερωτήσεις από επενδυτές, όπως “Έχετε ολοκληρώσει την αξιολόγηση κινδύνου για τον AI Act; Βρίσκεστε σε sandbox ή έχετε ήδη ένα σχέδιο για να λάβετε σήμανση CE αν χρειάζεται;” – παρόμοια με το πώς η συμμόρφωση στην προστασία προσωπικών δεδομένων έγινε προαπαιτούμενο σε επενδυτικούς γύρους μετά το GDPR. Οι εταιρείες που μπορούν να αποδείξουν συμμόρφωση ενδέχεται να εξασφαλίζουν πιο εύκολα συνεργασίες και πωλήσεις στην Ευρώπη, ενώ όσες δεν μπορούν να θεωρηθούν πιο επικίνδυνες επιλογές.

Συνοψίζοντας, για ΜΜΕ και startups, ο Νόμος αποτελεί δίκοπο μαχαίρι – προσφέρει σαφήνεια και ίσως ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για “υπεύθυνες λύσεις AI”, αλλά ταυτόχρονα ανεβάζει τον πήχη για όσες θέλουν να δραστηριοποιηθούν σε συγκεκριμένους κλάδους υψηλών απαιτήσεων. Για πολυεθνικές, ο Νόμος μπορεί ουσιαστικά να θέσει ένα de facto παγκόσμιο πρότυπο για τη διακυβέρνηση της τεχνητής νοημοσύνης (όπως συνέβη και με το GDPR για τα προσωπικά δεδομένα), και οι εταιρείες θα πρέπει να ενσωματώσουν αυτές τις απαιτήσεις στους κύκλους ανάπτυξης AI. Η ΕΕ ελπίζει πως ενισχύοντας την εμπιστοσύνη μέσω της ρύθμισης, θα ενισχύσει τελικά την υιοθέτηση της τεχνητής νοημοσύνης – επιχειρήσεις και καταναλωτές ίσως νιώσουν μεγαλύτερη ασφάλεια γνωρίζοντας ότι το AI ρυθμίζεται. Αυτό όμως ισχύει μόνο αν η συμμόρφωση είναι εφικτή· διαφορετικά, η καινοτομία ίσως μετακινηθεί σε λιγότερο ρυθμισμένα περιβάλλοντα.

Συνέπειες για την Καινοτομία, τις Επενδύσεις στην ΤΝ και τη Διεθνή Εναρμόνιση

Ο Νόμος για την Τεχνητή Νοημοσύνη της ΕΕ έχει πυροδοτήσει έντονη συζήτηση σχετικά με τον ευρύτερο αντίκτυπό του στο τοπίο της τεχνητής νοημοσύνης – θα περιορίσει την καινοτομία ή θα τη δώσει ώθηση; Πώς θα επηρεάσει τη διεθνή διακυβέρνηση της ΤΝ; Oρίστε μερικές βασικές, αναμενόμενες επιδράσεις:

Καινοτομία: Φρένο ή Επιτάχυνση; Οι επικριτές υποστηρίζουν ότι οι αυστηροί κανόνες του Νόμου, ειδικά για υψηλού κινδύνου ΤΝ, θα μπορούσαν να επιβραδύνουν την πειραματική καινοτομία, κυρίως για startups που προωθούν την αιχμή της εξέλιξης seniorexecutive.com. Δραστηριότητες συμμόρφωσης (τεκμηρίωση, αξιολογήσεις, κ.α.) μπορεί να επιμηκύνουν τους κύκλους ανάπτυξης και να αποσπάσουν πόρους από την καθαρή Έρευνα & Ανάπτυξη (R&D). Για παράδειγμα, μια ερευνητική ομάδα ίσως χρειαστεί να αφιερώσει επιπλέον μήνες επικυρώνοντας δεδομένα και συντάσσοντας αναφορές συμμόρφωσης πριν κυκλοφορήσει προϊόν. Υπάρχει ανησυχία για μια ενδεχόμενη “αιμορραγία καινοτομίας”, όπου κορυφαία ταλέντα ή εταιρείες μετακινούνται σε περιοχές με λιγότερα ρυθμιστικά εμπόδια seniorexecutive.com. Αν η Ευρώπη θεωρηθεί υπερβολικά δύσκολη, η επόμενη καινοτομία ΤΝ μπορεί να αναπτυχθεί στις ΗΠΑ ή στην Ασία και να προσαρμοστεί αργότερα στην Ευρώπη (ή ακόμη και να μην προσφερθεί ποτέ στην Ευρώπη).

Ήδη έχουμε παρατηρήσει ορισμένες υπηρεσίες ΤΝ (ιδίως γενετικές εφαρμογές ΤΝ) να μπλοκάρουν γεωγραφικά χρήστες της ΕΕ ή να καθυστερούν λανσαρίσματα στην ΕΕ, επικαλούμενες ρυθμιστική αβεβαιότητα. Αν ο Νόμος θεωρηθεί με τον καιρό υπερβολικά επαχθής, η Ευρώπη διατρέχει τον κίνδυνο να μείνει πίσω σε σχέση με άλλες, πιο φιλελεύθερες περιοχές στη διάδοση και αξιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης.

Από την άλλη πλευρά, πολλές φωνές στη βιομηχανία πιστεύουν ότι οι σαφείς κανόνες μπορούν να ενισχύσουν την καινοτομία μειώνοντας την αβεβαιότητα seniorexecutive.com. Ο Νόμος δημιουργεί ένα προβλέψιμο περιβάλλον – οι εταιρείες γνωρίζουν τους “κανόνες του παιχνιδιού” και μπορούν να καινοτομήσουν με σιγουριά ότι, αν ακολουθήσουν τις οδηγίες, η ΤΝ τους δεν θα απαγορευτεί εκ των υστέρων ή θα δεχθεί αρνητική δημοσιότητα. Ένα συχνά αναφερόμενο όφελος είναι ότι ο Νόμος θα αυξήσει την κοινωνική εμπιστοσύνη στην ΤΝ, που είναι κρίσιμη για την υιοθέτηση. Αν οι πολίτες εμπιστεύονται ότι η τεχνητή νοημοσύνη στην Ευρώπη ελέγχεται για ασφάλεια και δικαιοσύνη, είναι πιο πιθανό να υιοθετήσουν λύσεις ΤΝ, διευρύνοντας την αγορά σχετικών προϊόντων. Επιχειρήσεις ίσως επενδύσουν ευκολότερα σε έργα ΤΝ γνωρίζοντας πως έχουν ένα πλαίσιο συμμόρφωσης να ακολουθούν, αντί να φοβούνται ένα “άγριο Δυτικό” τοπίο που μπορεί να οδηγήσει σε σκάνδαλα ή αγωγές.

Ουσιαστικά, ο Νόμος προσπαθεί να επιτύχει ισορροπία: επιβάλλει τριβές (εποπτεία, λογοδοσία) με την πρόθεση αυτό να αποδώσει μακροπρόθεσμη βιώσιμη καινοτομία αντί για κοντόφθαλμη, άναρχη ανάπτυξη. Η εισαγωγή sandboxes και η εστίαση στις ΜΜΕ δείχνει πως η ΕΕ αναγνωρίζει ότι υπερβολική τριβή = χαμένη καινοτομία και προσπαθεί ενεργά να το περιορίσει.

Υπάρχει επίσης το επιχείρημα ότι η ηθική καινοτομία στην ΤΝ μπορεί να αποτελέσει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Οι ευρωπαϊκές εταιρείες ίσως εξειδικευτούν σε τεχνητή νοημοσύνη με διαφάνεια και ανθρωποκεντρική σχεδίαση, αποκτώντας πλεονέκτημα όσο αυξάνεται η παγκόσμια ζήτηση για υπεύθυνες λύσεις ΤΝ. Ήδη, ο τομέας των εργαλείων ηθικής και συμμόρφωσης ΤΝ αναπτύσσεται – από λογισμικό εντοπισμού μεροληψίας έως πλατφόρμες τεκμηρίωσης μοντέλων – εν μέρει λόγω της προσδοκίας ρυθμίσεων όπως αυτή.

Επενδύσεις στην ΤΝ: Βραχυπρόθεσμα, το κόστος συμμόρφωσης είναι ένας νέος “φόρος” στην ανάπτυξη ΤΝ, που μπορεί να κάνει τους επενδυτές κάπως πιο προσεκτικούς ή να στρέψει κεφάλαια σε ανάγκες συμμόρφωσης. Ορισμένα VC και εταιρείες private equity ίσως αποφύγουν startups σε έντονα ρυθμιζόμενους τομείς ΤΝ εκτός αν αυτές έχουν σαφές πλάνο συμμόρφωσης (ή αν η δυναμική της αγοράς υπερκαλύπτει το κόστος συμμόρφωσης). Αντίθετα, ίσως δούμε αυξημένες επενδύσεις σε συγκεκριμένες περιοχές:

• RegTech για ΤΝ: Εταιρείες που προσφέρουν λύσεις για συμμόρφωση με τον AI Act (π.χ. υπηρεσίες ελέγχου ΤΝ, αυτοματοποίηση τεκμηρίωσης, εργαλεία παρακολούθησης μοντέλων) μπορεί να γνωρίσουν αύξηση επενδύσεων όσο μεγαλώνει η ζήτηση των προϊόντων τους.
• Εγγύηση και Πρότυπα για ΤΝ: Ενδέχεται να υπάρξει χρηματοδότηση για έργα ΤΝ που πληρούν ή ξεπερνούν τις ρυθμιστικές απαιτήσεις και ξεχωρίζουν στην αγορά. Για παράδειγμα, ένα μοντέλο ΤΝ που είναι αποδεδειγμένα εξηγήσιμο και δίκαιο μπορεί να προσελκύσει πελάτες και επενδυτές που εντυπωσιάζονται από τον “σχεδιασμό συμμόρφωσης”.

Η ίδια η ΕΕ διοχετεύει επενδύσεις σε έρευνα και καινοτομία στην ΤΝ ευθυγραμμισμένη με την εμπιστοσύνη. Μέσω προγραμμάτων όπως το Horizon Europe και το Digital Europe Programme, διατίθενται χρήματα σε έργα ΤΝ που δίνουν έμφαση στη διαφάνεια, την ανθεκτικότητα και την ευθυγράμμιση με τις ευρωπαϊκές αξίες. Έτσι, η δημόσια χρηματοδότηση χρησιμοποιείται ώστε η καινοτομία να συνεχιστεί, αλλά εντός συγκεκριμένων πλαισίων.

Ένα πιθανό αποτέλεσμα είναι ότι ορισμένες εξειδικεύσεις ΤΝ θα ευδοκιμήσουν στην Ευρώπη (όσες ευθυγραμμίζονται εύκολα με τους κανόνες, όπως ΤΝ για την υγεία που μπορεί να αποδείξει οφέλη ασφαλείας), ενώ άλλες ίσως μείνουν πίσω (όπως η ΤΝ για εποπτεία ανταλλαγής περιεχομένου στα social media, αν θεωρηθεί πολύ επικίνδυνη ή πολύπλοκη για συμμόρφωση – ένα υποθετικό παράδειγμα). Ενδεχομένως να δούμε επίσης μετατόπιση από ΤΝ απευθείας προς τον καταναλωτή σε ΤΝ τύπου business-to-business στην Ευρώπη – επειδή η καταναλωτική ΤΝ υπόκειται σε περισσότερη ρυθμιστική προσοχή (ιδίως αν μπορεί να επηρεάσει συμπεριφορά), ενώ η επιχειρησιακή ΤΝ που χρησιμοποιείται εσωτερικά ίσως είναι πιο διαχειρίσιμη από πλευράς συμμόρφωσης.

Διεθνής Εναρμόνιση ή Κατακερματισμός: Σε παγκόσμιο επίπεδο, ο Νόμος για την ΤΝ της ΕΕ παρακολουθείται στενά. Πράγματι, μπορεί να αποτελέσει πρότυπο για άλλες δημοκρατίες. Ήδη, η Βραζιλία έχει εγκρίνει νομοσχέδιο με προσέγγιση βασισμένη στον κίνδυνο, κατά τα πρότυπα της ΕΕ cimplifi.com, ενώ χώρες όπως ο Καναδάς έχουν ετοιμάσει νομοθεσίες ΤΝ (το νομοσχέδιο AIDA), εστιάζοντας στην ΤΝ υψηλού αντικτύπου και τη μείωση του κινδύνου cimplifi.com. Αυτές οι προσπάθειες επηρεάζονται από τη μεθοδολογία της ΕΕ. Αν πολλές δικαιοδοσίες υιοθετήσουν παρόμοια πλαίσια, θα επικρατήσει εναρμόνιση – καλό για τις εταιρείες ΤΝ, αφού σημαίνει λιγότερους αποκλίνοντες κανόνες για συμμόρφωση.

Ωστόσο, δεν ακολουθούν όλοι ακριβώς τον ίδιο δρόμο. Το Ηνωμένο Βασίλειο έχει επιλέξει ρητά μέχρι στιγμής μια πιο “ελαφριά”, αρχών-βάση προσέγγιση, προτιμώντας να εκδίδει οδηγίες μέσω κλαδικών ρυθμιστών και όχι με ενιαίο νόμο cimplifi.com. Το ΗΒ δίνει έμφαση στην καινοτομία και δηλώνει ότι δεν θέλει να υπερρυθμίσει τις αναδυόμενες τεχνολογίες. Ίσως προχωρήσει σε δικό του νόμο για την ΤΝ αργότερα, αλλά πιθανότατα λιγότερο δεσμευτικό από το αντίστοιχο της ΕΕ. Και η Ιαπωνία και άλλοι έχουν δώσει σήματα μιας πιο ήπιας προσέγγισης, με έμφαση στην προαιρετική διακυβέρνηση και τις ηθικές αρχές αντί δεσμευτικών κανόνων.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει ομοσπονδιακός νόμος για την ΤΝ αντίστοιχος με το ευρωπαϊκό πλαίσιο. Αντίθετα, οι ΗΠΑ έχουν παρουσιάσει ένα μη δεσμευτικό Σχέδιο για το Νομοσχέδιο Δικαιωμάτων ΤΝ, το οποίο περιγράφει γενικές αρχές όπως ασφάλεια, μη διάκριση, ιδιωτικότητα δεδομένων, διαφάνεια και εναλλακτικές ανθρώπινης παρέμβασης weforum.org, αλλά αποτελεί περισσότερο έναν οδηγό πολιτικής παρά δεσμευτικό νομοσχέδιο. Πιθανότερο είναι οι ΗΠΑ να κινηθούν με τομεακές ρυθμίσεις (π.χ. ο FDA για την ΤΝ σε ιατρικές συσκευές ή οι χρηματοοικονομικοί ρυθμιστές για την ΤΝ στον τραπεζικό τομέα) και να στηριχθούν σε υπάρχοντες νόμους για ζητήματα διακρίσεων ή ευθύνης. Στα τέλη 2023 και το 2024, οι ΗΠΑ αύξησαν τη δραστηριότητα – η κυβέρνηση Μπάιντεν εξέδωσε Προεδρικό Διάταγμα για την ΤΝ (Οκτ 2023), με μεταξύ άλλων υποχρέωση για τους δημιουργούς των πιο προηγμένων μοντέλων να μοιράζονται τα αποτελέσματα δοκιμών ασφάλειας με την κυβέρνηση και να αντιμετωπίζουν την ΤΝ σε τομείς όπως τη βιοασφάλεια και τα πολιτικά δικαιώματα. Αλλά αυτό είναι εκτελεστική απόφαση, όχι νομοθεσία. Παράλληλα, το Κογκρέσο πραγματοποιεί ακροάσεις και γράφει σχέδια νόμων, αλλά τίποτα δεν έχει περάσει στη μέση του 2025. Το πιθανότερο σενάριο για τις ΗΠΑ είναι ένα μωσαϊκό: ορισμένες Πολιτείες έχουν δικούς τους νόμους για την ΤΝ (για παράδειγμα, νόμους για τη διαφάνεια στα deepfakes ή κανονισμούς σε εργαλεία προσλήψεων με ΤΝ), ενώ οι ομοσπονδιακοί φορείς χρησιμοποιούν υπάρχοντες νόμους (η FTC για παραπλανητικές πρακτικές ΤΝ, η EEOC για μεροληπτική ΤΝ στις προσλήψεις, κ.ά.), χωρίς μια ενιαία ολοκληρωμένη νομοθεσία.

Αυτό σημαίνει πως βραχυπρόθεσμα οι εταιρείες θα αντιμετωπίζουν ένα κατακερματισμένο ρυθμιστικό τοπίο: αυστηρό καθεστώς στην ΕΕ, πιο ελαστικό (αλλά εξελισσόμενο) στις ΗΠΑ, και διαφορετικά μοντέλα αλλού. Μια ανάλυση στα μέσα Senior Executive προέβλεψε ότι οι ΗΠΑ θα επιμείνουν σε τομεακή στρατηγική για να διατηρήσουν το ανταγωνιστικό τους πλεονέκτημα, ότι η Κίνα θα συνεχίσει πιο αυστηρά μέτρα ελέγχου και ότι χώρες όπως το ΗΒ, ο Καναδάς και η Αυστραλία ίσως κινηθούν προς ευέλικτες κατευθυντήριες γραμμές seniorexecutive.com. Αυτή η απόκλιση μπορεί να φέρει προκλήσεις – οι εταιρείες ίσως χρειαστεί να προσαρμόζουν τα συστήματα ΤΝ σε κάθε περιφερειακή προσδοκία, πράγμα χρονοβόρο και δαπανηρό, και μπορεί να καθυστερήσει τη διεθνή διάδοση των λύσεων ΤΝ λόγω της ανάγκης ελέγχου συμμόρφωσης με πολλαπλά πλαίσια.

Από τη θετική πλευρά, υπάρχουν ενεργές προσπάθειες για διεθνή συντονισμό: η ΕΕ και οι ΗΠΑ μέσω του Συμβουλίου Εμπορίου και Τεχνολογίας τους έχουν μια ομάδα εργασίας για την τεχνητή νοημοσύνη με στόχο την εξεύρεση κοινού εδάφους (εργάζονται σε θέματα όπως η ορολογία και τα πρότυπα της ΤΝ). Η G7 ξεκίνησε τη Διαδικασία ΤΝ της Χιροσίμα στα μέσα του 2023 για να συζητήσει τη διεθνή διακυβέρνηση της ΤΝ, και μια ιδέα που προτάθηκε ήταν η ανάπτυξη κώδικα δεοντολογίας για τις εταιρείες ΤΝ σε διεθνές επίπεδο. Οργανισμοί όπως ο ΟΟΣΑ και η UNESCO έχουν καθιερώσει αρχές ΤΝ στις οποίες έχουν προσχωρήσει πολλές χώρες (συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, της ΕΕ και ακόμα και της Κίνας στην περίπτωση του ΟΟΣΑ) – αυτές οι αρχές καλύπτουν γνώριμα πεδία (δικαιοσύνη, διαφάνεια, λογοδοσία). Η ελπίδα είναι ότι θα μπορούσαν να αποτελέσουν μια βάση για την ευθυγράμμιση των ρυθμίσεων.

Σε πιο μακροπρόθεσμο ορίζοντα, κάποιοι πιστεύουν πως ίσως τελικά οδηγηθούμε σε μια σύγκλιση βασικών αρχών ακόμα κι αν οι νομικοί μηχανισμοί διαφέρουν seniorexecutive.com. Για παράδειγμα, σχεδόν όλοι συμφωνούν ότι η ΤΝ δεν πρέπει να είναι επικίνδυνη ή εμφανώς διακριτική – το πώς θα εφαρμοστούν αυτές οι προσδοκίες μπορεί να διαφέρει, αλλά το αποτέλεσμα (ασφαλέστερη, δικαιότερη ΤΝ) αποτελεί κοινό στόχο. Είναι πιθανό ότι μέσω διαλόγων και ίσως διεθνών συμφωνιών, θα δούμε μια μερική εναρμόνιση. Η κατακερματισμένη αρχή ίσως τελικά οδηγήσει σε ένα πιο ενιαίο σετ προτύπων seniorexecutive.com, ειδικά καθώς η ίδια η τεχνολογία της ΤΝ παγκοσμιοποιείται (είναι δύσκολο να “περιφράξεις” τις δυνατότητες της ΤΝ σε έναν διασυνδεδεμένο κόσμο).

Ηγεσία και Ανταγωνισμός στην ΤΝ: Υπάρχει και μια γεωπολιτική διάσταση. Η ΕΕ τοποθετεί τον εαυτό της ως ηγέτη στην ηθική διακυβέρνηση της ΤΝ. Εάν το μοντέλο της τύχει ευρείας αποδοχής παγκοσμίως, η ΕΕ θα μπορούσε να έχει μοχλό στην καθιέρωση προτύπων (όπως συνέβη με το GDPR στην παγκόσμια προστασία δεδομένων). Από την άλλη, αν ο Κανονισμός θεωρηθεί ότι εμποδίζει τη βιομηχανία ΤΝ στην Ευρώπη ενώ άλλες περιοχές προχωρούν γρήγορα, η ΕΕ θα μπορούσε να επικριθεί για αυτοεπιβαλλόμενα ανταγωνιστικά μειονεκτήματα. Οι αμερικανικές τεχνολογικές εταιρείες ηγούνται σήμερα σε πολλούς τομείς της ΤΝ και η Κίνα επενδύει μαζικά σε αυτή. Το ευρωπαϊκό στοίχημα είναι ότι η αξιόπιστη ΤΝ τελικά θα υπερισχύσει της μη ρυθμιζόμενης ΤΝ, αλλά αυτό μένει να φανεί.

Τα πρώτα σημάδια το 2025 δείχνουν και τα δύο: Κάποιες εταιρείες ΤΝ έχουν δηλώσει ότι οι ευρωπαϊκοί κανόνες τις ωθούν να αναπτύξουν καλύτερους εσωτερικούς ελέγχους (θετικό), ενώ άλλες έχουν διακόψει ορισμένες υπηρεσίες στην Ευρώπη (αρνητικό). Βλέπουμε επίσης διεθνείς εταιρείες να συνεργάζονται με τους ευρωπαίους ρυθμιστές – για παράδειγμα, μεγάλα εργαστήρια ΤΝ συζητούν με την ΕΕ για το πώς θα εφαρμόσουν μέτρα όπως η υδατογράφηση περιεχομένου ΤΝ, γεγονός που δείχνει ότι ο Κανονισμός ήδη επηρεάζει τον παγκόσμιο σχεδιασμό των προϊόντων τους.

Από την πλευρά των επενδύσεων και της έρευνας, αναμένεται αυξημένη έμφαση στην έρευνα ΤΝ σε τομείς όπως η ερμηνευσιμότητα, η μείωση προκαταλήψεων και η επαλήθευση – καθώς αυτά είναι απαραίτητα για τη συμμόρφωση. Η ΕΕ χρηματοδοτεί σημαντική έρευνα σε αυτούς τους τομείς, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε καινοτομίες που θα κάνουν την ΤΝ εγγενώς πιο ασφαλή και ευκολότερα ρυθμιζόμενη (π.χ. νέες τεχνικές για την ερμηνεία νευρωνικών δικτύων). Αν τέτοιες καινοτομίες προκύψουν, θα ωφελήσουν όλους και όχι μόνο την Ευρώπη.

Συνοπτικά, ο Ευρωπαϊκός Κανονισμός για την ΤΝ είναι ένα τολμηρό ρυθμιστικό πείραμα που είτε θα θέσει το παγκόσμιο σημείο αναφοράς για τη διακυβέρνηση της ΤΝ, είτε – αν αποδειχθεί λανθασμένος – θα απομονώσει το οικοσύστημα ΤΝ της ΕΕ. Το πιο πιθανό είναι πως θα έχει σημαντική διαμορφωτική επιρροή: η καινοτομία στην ΤΝ δεν θα σταματήσει, αλλά θα προσαρμοστεί ώστε να ενσωματώσει ρυθμιστικές δικλίδες ασφαλείας. Οι εταιρείες και οι επενδυτές προσαρμόζουν τις στρατηγικές τους – ενσωματώνουν τη συμμόρφωση στον οδικό χάρτη των προϊόντων τους, υπολογίζουν το κόστος λειτουργίας ΤΝ στην ΕΕ, ενώ κάποιοι ίσως στρέψουν το ενδιαφέρον τους σε εφαρμογές χαμηλότερου ρίσκου ή σε διαφορετικές αγορές. Σε διεθνές επίπεδο, βρισκόμαστε σε ένα σταυροδρόμι: θα ακολουθήσει ο κόσμος το παράδειγμα της ΕΕ (οδηγώντας σε πιο ομοιόμορφα παγκόσμια πρότυπα για την ΤΝ), ή θα υπάρξει διάσπαση όπου η ΤΝ θα εξελιχθεί διαφορετικά υπό αποκλίνουσες ρυθμιστικές φιλοσοφίες; Τα επόμενα χρόνια, καθώς οι διατάξεις του Κανονισμού θα τεθούν πλήρως σε ισχύ και άλλες χώρες θα αντιδράσουν, θα είναι αποκαλυπτικά.

Παγκόσμιοι Κανονισμοί ΤΝ: Ο Κανονισμός της ΕΕ έναντι ΗΠΑ και Κίνας (και άλλων)

Ο Κανονισμός ΤΝ της ΕΕ δεν υφίσταται σε κενό – είναι μέρος μιας ευρύτερης παγκόσμιας προσπάθειας για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της ΤΝ. Ας τον συγκρίνουμε με τις προσεγγίσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Κίνα, δύο άλλες υπερδυνάμεις της ΤΝ με πολύ διαφορετικές ρυθμιστικές φιλοσοφίες, ενώ θα αναφέρουμε και μερικές ακόμα:

Ηνωμένες Πολιτείες (Σχέδιο για Διακήρυξη Δικαιωμάτων ΤΝ & Αναδυόμενες Πολιτικές): Μέχρι στιγμής οι ΗΠΑ έχουν υιοθετήσει μια λιγότερο κεντρική, πιο βασισμένη σε αρχές προσέγγιση. Τον Οκτώβριο του 2022, το Γραφείο Επιστήμης και Τεχνολογικής Πολιτικής του Λευκού Οίκου δημοσίευσε το Blueprint for an AI Bill of Rights (“Σχέδιο για Διακήρυξη Δικαιωμάτων στην ΤΝ”), ένα πλαίσιο πέντε αρχών για τον σχεδιασμό και τη χρήση αυτοματοποιημένων συστημάτων weforum.org:

1. Ασφαλή και Αποτελεσματικά Συστήματα – Οι πολίτες των ΗΠΑ πρέπει να προστατεύονται από ανασφαλή ή δυσλειτουργικά συστήματα ΤΝ (π.χ. η ΤΝ πρέπει να δοκιμάζεται και να παρακολουθείται ώστε να διασφαλίζεται ότι είναι αποτελεσματική για τη χρήση για την οποία προορίζεται) weforum.org.
2. Προστασία από Αλγοριθμικές Διακρίσεις – Τα συστήματα ΤΝ δεν πρέπει να δημιουργούν άδικες διακρίσεις και πρέπει να χρησιμοποιούνται με δίκαιο τρόπο weforum.org. Αυτό συνδέεται με υφιστάμενους νόμους για τα πολιτικά δικαιώματα· πρακτικά, η ΤΝ δεν πρέπει να αποτελεί παράθυρο για διακρίσεις που θα ήταν παράνομες αν τις ελάμβανε άνθρωπος.
3. Ιδιωτικότητα Δεδομένων – Οι άνθρωποι πρέπει να ελέγχουν πώς χρησιμοποιούνται τα δεδομένα τους στην ΤΝ και να προστατεύονται από κατάχρηση δεδομένων weforum.org. Αυτό δεν εισάγει νέο νόμο ιδιωτικότητας, αλλά ενισχύει πως η ΤΝ δεν πρέπει να παραβιάζει την ιδιωτικότητα και πρέπει να χρησιμοποιεί ελάχιστα δεδομένα.
4. Ενημέρωση και Επεξήγηση – Οι πολίτες πρέπει να γνωρίζουν πότε χρησιμοποιείται ΤΝ και να μπορούν να κατανοήσουν γιατί αυτή έλαβε μια απόφαση που τους επηρεάζει weforum.org. Αυτό απαιτεί διαφάνεια και ερμηνευσιμότητα, παρόμοιο με τις απαιτήσεις διαφάνειας της ΕΕ.
5. Εναλλακτικές Ανθρώπινες Παρεμβάσεις και Υποστήριξη – Θα πρέπει να υπάρχουν επιλογές απαλλαγής ή ανθρώπινης παρέμβασης όπου είναι κατάλληλο weforum.org. Για παράδειγμα, αν η ΤΝ σας αρνηθεί κάτι σημαντικό (όπως ένα στεγαστικό δάνειο), να μπορείτε να απευθυνθείτε σε άνθρωπο ή να ζητήσετε δεύτερη γνώμη.

Αυτές οι αρχές αντικατοπτρίζουν σε μεγάλο βαθμό τους στόχους του Κανονισμού της ΕΕ (ασφάλεια, δικαιοσύνη, διαφάνεια, ανθρώπινη επίβλεψη), αλλά το AI Bill of Rights δεν είναι νόμος – πρόκειται για ένα πολιτικό πλαίσιο χωρίς δεσμευτική ισχύ weforum.org. Εφαρμόζεται κυρίως σε ομοσπονδιακές υπηρεσίες προς το παρόν, καθοδηγώντας τον τρόπο με τον οποίο η κυβέρνηση θα πρέπει να προμηθεύεται και να χρησιμοποιεί ΤΝ. Υπάρχει η προσδοκία ότι θα αποτελέσει παράδειγμα και για τη βιομηχανία, και πράγματι κάποιες εταιρείες έχουν δείξει υποστήριξη σε αυτές τις αρχές. Όμως η συμμόρφωση είναι προαιρετική· δεν υπάρχουν κυρώσεις που να σχετίζονται άμεσα με το AI Bill of Rights.

Εκτός αυτού, οι ΗΠΑ βασίζονται στους υφιστάμενους νόμους για να ελέγχουν σοβαρές περιπτώσεις βλαβών που σχετίζονται με την ΤΝ. Για παράδειγμα, η Ομοσπονδιακή Επιτροπή Εμπορίου (FTC) έχει προειδοποιήσει εταιρείες ότι μπορεί να επιβάλει κυρώσεις για άδικες ή παραπλανητικές πρακτικές που αφορούν την ΤΝ (όπως ψευδείς ισχυρισμοί για τις δυνατότητες της ΤΝ ή χρήση της με τρόπους που προκαλούν βλάβη στους καταναλωτές). Η Επιτροπή Ίσων Ευκαιριών Απασχόλησης (EEOC) εξετάζει πώς οι νόμοι για την εργασία εφαρμόζονται σε συστήματα επιλογής προσωπικού με ΤΝ – π.χ. αν μια ΤΝ απορρίπτει συστηματικά μεγαλύτερους σε ηλικία υποψηφίους, αυτό μπορεί να παραβιάζει τους αντιδιακριτικούς νόμους. Έτσι, στις ΗΠΑ η επιβολή γίνεται μέσα από γενικούς νόμους και όχι ειδικούς για την ΤΝ.

Ωστόσο, το τοπίο στις ΗΠΑ αρχίζει να μεταβάλλεται. Την περίοδο 2023-2024 γίνονται έντονες συζητήσεις στο Κογκρέσο για τη ρύθμιση της ΤΝ, με αφορμή την ταχεία εξάπλωση της γενετικής ΤΝ. Παρουσιάστηκαν πολλά νομοσχέδια (καλύπτοντας θέματα από την επισήμανση deepfake μέχρι τη διαφάνεια και το πλαίσιο ευθύνης στην ΤΝ), αν και ακόμα κανένα δεν έχει ψηφιστεί. Συζητείται η ίδρυση ομοσπονδιακού ινστιτούτου ασφάλειας ΤΝ ή η εκχώρηση νέων αρμοδιοτήτων σε υπηρεσίες για την εποπτεία της ΤΝ. Είναι πιθανό οι ΗΠΑ να αναπτύξουν πιο συγκεκριμένους κανονισμούς για την ΤΝ τα επόμενα χρόνια, αλλά μάλλον θα είναι στοχευμένοι και όχι μια συνολική προσέγγιση τύπου ΕΕ. Οι ΗΠΑ συνήθως ρυθμίζουν κατά τομέα – για παράδειγμα, η ΤΝ στην υγεία πρέπει να πληροί οδηγίες της FDA, και η FDA έχει ήδη εκδώσει οδηγίες για το “Λογισμικό ως Ιατρική Συσκευή” που καλύπτει ορισμένους αλγόριθμους ΤΝ. Άλλο παράδειγμα: οι ρυθμιστικές αρχές χρηματοοικονομικών (CFPB ή OCC) ενδιαφέρονται για μοντέλα πίστωσης με ΤΝ και μπορούν να απαιτήσουν δικαιοσύνη χρησιμοποιώντας υφιστάμενους τραπεζικούς νόμους.

Ένας τομέας όπου οι ΗΠΑ έχουν κινηθεί αποφασιστικά είναι η ΤΝ που σχετίζεται με την εθνική ασφάλεια: Το πρόσφατο εκτελεστικό διάταγμα της κυβέρνησης των ΗΠΑ απαιτεί από τους προγραμματιστές προηγμένων μοντέλων ΤΝ να κοινοποιούν τα αποτελέσματα των δοκιμών ασφαλείας τους στην κυβέρνηση αν τα μοντέλα μπορούν να έχουν επιπτώσεις στην εθνική ασφάλεια (π.χ. προσομοίωση επικίνδυνων βιολογικών παραγόντων). Πρόκειται για μια πιο στοχευμένη προσέγγιση σε σχέση με την ΕΕ που δεν περιλαμβάνει ειδική πρόβλεψη για την εθνική ασφάλεια πέραν των χρήσεων επιβολής του νόμου.

Συνοψίζοντας, η αμερικανική προσέγγιση προς το παρόν είναι ήπια και βασισμένη σε αρχές, με έμφαση στην καινοτομία και υφιστάμενα νομικά πλαίσια. Οι εταιρείες ενθαρρύνονται (αλλά δεν υποχρεούνται προς το παρόν) να ακολουθούν ηθικές οδηγίες. Η διαφορά με την ΕΕ είναι ότι η ΕΕ επιβάλλει τις αρχές αυτές δια νόμου με ελέγχους και πρόστιμα, ενώ οι ΗΠΑ τις χρησιμοποιούν συμβουλευτικά και βασίζονται στις δυνάμεις της αγοράς και τους γενικούς νόμους για την επιβολή. Το αν τελικά οι ΗΠΑ θα συγκλίνουν περισσότερο με την ΕΕ (ψηφίζοντας τον δικό τους Νόμο για την ΤΝ ή άλλο σύνολο κανόνων) αποτελεί βασικό ερώτημα. Υπάρχουν φωνές στις ΗΠΑ που ζητούν αυστηρότερη ρύθμιση για τη διασφάλιση της ανταγωνιστικότητας και της δημόσιας εμπιστοσύνης, αλλά επίσης και ισχυρές προειδοποιήσεις κατά της υπερρύθμισης που θα μπορούσε να βλάψει τη βιομηχανία τεχνολογίας. Πιθανόν να υπάρξει μια μέση οδός: π.χ. να απαιτείται διαφάνεια σε κρίσιμα συστήματα ΤΝ ή πιστοποίηση για ΤΝ σε ευαίσθητες χρήσεις χωρίς ένα πλήρες καθεστώς ταξινόμησης ρίσκου.

Κανονισμοί και Πρότυπα Τεχνητής Νοημοσύνης της Κίνας: Η Κίνα έχει ένα πολύ διαφορετικό πολιτικό σύστημα και η διακυβέρνηση της ΤΝ αντανακλά τις προτεραιότητές της: κοινωνική σταθερότητα, έλεγχο της πληροφορίας και στρατηγική ηγεσία στην ΤΝ. Η Κίνα επεκτείνει ταχύτατα το ρυθμιστικό της πλαίσιο, με μια προσέγγιση που είναι αυστηρή κυρίως σε περιεχόμενο και χρήση, και συχνά εφαρμόζεται μέσω διοικητικών κανόνων.

Βασικά στοιχεία της προσέγγισης της Κίνας περιλαμβάνουν:

• Υποχρεωτική Επανεξέταση και Λογοκρισία Περιεχομένου ΤΝ: Τον Αύγουστο του 2023, η Κίνα εφάρμοσε τα Προσωρινά Μέτρα για Υπηρεσίες Παραγωγικής ΤΝ cimplifi.com. Αυτοί οι κανόνες απαιτούν κάθε δημόσια προσφερόμενη παραγωγική ΤΝ (όπως chatbots ή δημιουργοί εικόνων) να διασφαλίζει ότι το περιεχόμενο συμβαδίζει με τις βασικές σοσιαλιστικές αξίες, είναι νόμιμο και αληθινό. Οι πάροχοι πρέπει να φιλτράρουν προληπτικά απαγορευμένο περιεχόμενο (οτιδήποτε θα μπορούσε να θεωρηθεί ανατρεπτικό, άσεμνο ή παράνομο κατά το κινεζικό καθεστώς λογοκρισίας). Αυτό σημαίνει ότι οι κινέζικες εταιρείες ΤΝ ενσωματώνουν ισχυρή εποπτεία περιεχομένου. Οι κανόνες απαιτούν επίσης επισήμανση του περιεχομένου που παράγεται από ΤΝ όταν μπορεί να προκαλέσει σύγχυση για το τι είναι αληθινό cimplifi.com. Πολύ παρόμοιο με την απαίτηση της ΕΕ για ετικέτα deepfake, αλλά στην Κίνα παρουσιάζεται ως μέτρο αποτροπής της παραπληροφόρησης που θα μπορούσε να προκαλέσει κοινωνική αναταραχή.
• Καταχώριση Αλγορίθμων: Ακόμη και πριν τους κανόνες για παραγωγική ΤΝ, η Κίνα είχε κανονισμούς για αλγορίθμους συστάσεων (σε ισχύ από τις αρχές του 2022). Οι εταιρείες έπρεπε να καταχωρίζουν τους αλγορίθμους τους στην Κυβερνοχώρου Διοικήση της Κίνας (CAC) και να παρέχουν πληροφορίες για τη λειτουργία τους. Αυτό το κεντρικό μητρώο προορίζεται για εποπτεία – οι αρχές θέλουν να γνωρίζουν ποιους αλγορίθμους χρησιμοποιούν οι εταιρείες, κυρίως όσους επηρεάζουν τη δημόσια γνώμη (όπως αλγόριθμοι στις ειδησεογραφικές ροές).
• Επαλήθευση Αληθινού Ονόματος και Έλεγχοι Δεδομένων: Οι κινέζικοι κανονισμοί συχνά απαιτούν οι χρήστες υπηρεσιών ΤΝ να εγγράφονται με την πραγματική ταυτότητά τους (για να αποθαρρύνεται η κατάχρηση και να είναι εφικτή η ιχνηλάτηση δημιουργού περιεχομένου). Δεδομένα που χρησιμοποιούνται για εκπαίδευση ΤΝ, ιδιαίτερα όσα μπορούν να περιέχουν προσωπικές πληροφορίες, υπόκεινται στον Νόμο για την Ασφάλεια Δεδομένων και στον Νόμο για την Προστασία Προσωπικών Δεδομένων. Έτσι, οι κινέζικες εταιρείες πρέπει επίσης να πλοηγούνται στις απαιτήσεις κυβερνητικής πρόσβασης (η κυβέρνηση μπορεί να ζητήσει πρόσβαση σε δεδομένα και αλγορίθμους για λόγους ασφάλειας).
• Αξιολογήσεις Ασφαλείας: Το 2024-2025, ο οργανισμός προτύπων της Κίνας (NISSTC) δημοσίευσε σχέδιο κατευθυντήριων οδηγιών για την ασφάλεια παραγωγικής ΤΝ cimplifi.com. Διευκρινίζει τεχνικά μέτρα για διαχείριση εκπαιδευτικών δεδομένων, ασφάλεια μοντέλων κ.ά., ευθυγραμμισμένα με το επίκεντρο της κυβέρνησης στην ΤΝ που δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί καταχρηστικά ή να παράγει απαγορευμένο περιεχόμενο. Τον Μάρτιο 2025, η CAC ολοκλήρωσε τα Μέτρα για τη Διαχείριση Ετικετών Περιεχομένου Παραγόμενου από ΤΝ (όπως αναφέρεται), τα οποία καθιστούν από τον Σεπτέμβριο 2025 υποχρεωτική την ευδιάκριτη επισήμανση κάθε περιεχομένου που παράγεται από ΤΝ cimplifi.com. Αυτό συναντάται με τον κανόνα της ΕΕ, αν και η αιτιολόγηση της Κίνας περιλαμβάνει και την καταπολέμηση “φημών” και τη διατήρηση του ελέγχου της πληροφορίας.
• Ευρείς Ηθικοί Πλαίσια: Η Κίνα έχει δημοσιεύσει και αρχές ανώτατου επιπέδου – π.χ. το 2021 το Υπουργείο Επιστήμης και Τεχνολογίας δημοσίευσε οδηγίες ηθικής για την ΤΝ περί ανθρωποκεντρικότητας και ελέγξιμης ΤΝ. Το 2022, η Εθνική Επιτροπή Διακυβέρνησης ΤΝ (πολυμελής ομάδα) εξέδωσε έγγραφο Αρχών Διακυβέρνησης ΤΝ με έμφαση σε αρμονία, δικαιοσύνη και διαφάνεια. Και το 2023, η Κίνα δημοσίευσε πλαίσιο διακυβέρνησης ασφάλειας ΤΝ εναρμονισμένο με τη διεθνή της πρωτοβουλία, δίνοντας έμφαση σε ανθρωποκεντρική προσέγγιση και κατηγοριοποίηση κινδύνου cimplifi.com. Αυτά θυμίζουν αρχές του ΟΟΣΑ ή της ΕΕ, δείχνοντας ότι η Κίνα επιθυμεί να προβάλλεται ως προαγωγός “υπεύθυνης ΤΝ”, πάντοτε με τις δικές της προτεραιότητες (π.χ. δικαιοσύνη στην Κίνα μπορεί να σημαίνει αποτροπή προκατάληψης κατά των εθνοτικών μειονοτήτων αλλά και προστασία της εθνικής ενότητας).
• Αυστηρή Χρήση (ή Καταχρήσεις) στον Νόμο και την Τάξη: Ενώ η ΕΕ απαγορεύει πολλές εφαρμογές βιομετρικής ταυτοποίησης σε πραγματικό χρόνο, η Κίνα είναι πρωτοπόρος στην εφαρμογή εποπτείας ΤΝ (όπως αναγνώριση προσώπου σε δημόσιους χώρους, εποπτεία «έξυπνων πόλεων» κ.ά.). Υπάρχουν κάποιοι κανονισμοί για να διασφαλιστεί η χρήση από την αστυνομία για λόγους ασφάλειας και με έλεγχο, γενικά όμως το κράτος έχει ευρεία διακριτικότητα. Ένα σύστημα κοινωνικής πίστωσης υπάρχει σε στοιχειώδη μορφή (κυρίως χρηματοπιστωτικά κριτήρια και δικαστικά μητρώα), όχι όμως τόσο «επιστημονικής φαντασίας» όσο παρουσιάζεται συχνά, και η ΕΕ απαγορεύει ρητά την αντίληψη βαθμολόγησης πολιτών (social scoring).

Στην πράξη, οι κανονισμοί της Κίνας είναι αυστηροί ως προς τον έλεγχο περιεχομένου και τις ηθικές οδηγίες αλλά εφαρμόζονται κάθετα (top-down). Αν ο Νόμος της ΕΕ στοχεύει στην ενδυνάμωση του ατόμου και στη διαφάνεια διαδικασιών, η κινεζική προσέγγιση στοχεύει στον έλεγχο των παρόχων και στη διασφάλιση πως η ΤΝ δεν διαταράσσει τους στόχους του κράτους. Για τις επιχειρήσεις, η συμμόρφωση στην Κίνα σημαίνει συνεργασία με τις αρχές, ενσωμάτωση λογοκρισίας και μηχανισμών αναφοράς, και ευθυγράμμιση με τους εθνικούς στόχους (π.χ. αξιοποίηση της ΤΝ για την οικονομική ανάπτυξη αλλά όχι για διαφωνία ή αντιπολίτευση).

Θα μπορούσε να πει κανείς ότι το κινεζικό καθεστώς είναι «αυστηρό αλλά διαφορετικό»: δεν δίνει έμφαση στη δημόσια διαφάνεια (ο μέσος κινέζος χρήστης ίσως να μην λάβει εξήγηση γιατί λήφθηκε μια απόφαση από ΤΝ), εν τούτοις δίνει έμφαση στην ιχνηλασιμότητα και στην ορατότητα του κράτους στα συστήματα ΤΝ. Επιπλέον απαγορεύει άμεσα χρήσεις που στη Δύση ίσως είναι εν μέρει επιτρεπτές (όπως ορισμένες μορφές πολιτικού λόγου μέσω ΤΝ).

Κινέζικες εταιρείες ΤΝ, όπως η Baidu ή η Alibaba, χρειάστηκε να αποσύρουν ή να επανεκπαιδεύσουν μοντέλα που παρήγαγαν πολιτικά ευαίσθητα αποτελέσματα. Η ανάπτυξη μεγάλων μοντέλων στην Κίνα επηρεάζεται έντονα από αυτούς τους κανόνες – γίνεται προκαταρκτικός φιλτράρισμα των εκπαιδευτικών δεδομένων για αφαίρεση ταμπού περιεχομένου και λεπτομερής ρύθμιση των μοντέλων για αποφυγή συγκεκριμένων θεμάτων.

Ενδιαφέρον είναι ότι κάποιες απαιτήσεις της Κίνας (όπως η επισήμανση deepfakes) ταυτίζονται με της ΕΕ, έστω και για διαφορετικούς λόγους. Αυτό δείχνει μια πιθανή σύγκλιση σε τεχνικά πρότυπα – η επισήμανση περιεχομένου που παράγεται από ΤΝ ίσως γίνει παγκόσιος κανόνας, έστω κι αν τα κίνητρα διαφέρουν (ΕΕ: προστασία από εξαπάτηση, Κίνα: και αυτό, αλλά και διατήρηση ελέγχου).

Άλλες Χώρες: Πέρα από αυτές τις τρεις, κάποια αξιοσημείωτα παραδείγματα:

• Καναδάς: Όπως αναφέρθηκε νωρίτερα, ο Καναδάς πρότεινε τον Νόμο για την Τεχνητή Νοημοσύνη και τα Δεδομένα (AIDA) ως μέρος του νομοσχεδίου C-27 cimplifi.com. Επικεντρωνόταν σε “υψηλού αντίκτυπου” συστήματα ΤΝ με απαιτήσεις αξιολόγησης αντίκτυπου και κάποιες απαγορεύσεις. Ωστόσο το νομοσχέδιο έχει “παγώσει” (αρχές 2025 δεν είχε ψηφιστεί και ουσιαστικά “έσβησε” στο Κοινοβούλιο προς το παρόν cimplifi.com). Ο Καναδάς ίσως το ξαναδεί στο μέλλον. Εντωμεταξύ, ακολουθεί αρχές ως μέλος του ΟΟΣΑ.
• Ηνωμένο Βασίλειο: Το ΗΒ, σε διαφοροποίηση από την ΕΕ, δημοσίευσε Λευκή Βίβλο για τη Ρύθμιση ΤΝ (Μάρτιος 2023) με έμφαση στην καινοτομία και ελαφρούς κανόνες. Το πλάνο του ΗΒ είναι να επιτρέψει σε υφιστάμενους ρυθμιστικούς φορείς (όπως Health and Safety Executive, Financial Conduct Authority κ.ά) να εκδίδουν οδηγίες για ΤΝ στον τομέα τους, βάσει κοινών αρχών (ασφάλεια, διαφάνεια, δικαιοσύνη, λογοδοσία, δυνατότητα προσφυγής) cimplifi.com. Επίτηδες αποφάσισε να μην θεσμοθετήσει νέο νόμο άμεσα. Το ΗΒ παρακολουθεί την πορεία της ΕΕ και ίσως προσαρμοστεί, θέλει όμως να διατηρεί ευελιξία ειδικά για να προσελκύει καινοτόμες επιχειρήσεις ΤΝ. Φιλοξενεί και Σύνοδο Κορυφής για την Ασφάλεια ΤΝ (Νοέμβριος 2023) με στόχο την παγκόσμια συζήτηση για ΤΝ. Η προσέγγιση του ΗΒ πιθανώς σημαίνει λιγότερους περιορισμούς βραχυπρόθεσμα αλλά μπορεί να αλλάξει αν προκύψουν απτοί κίνδυνοι ΤΝ.
• Άλλοι στην τροχιά της ΕΕ: Το Συμβούλιο της Ευρώπης (ευρύτερο της ΕΕ) εργάζεται σε Σύμβαση για την ΤΝ που ίσως εξελιχθεί σε διεθνή συνθήκη ηθικής και δικαιωμάτων στην ΤΝ – ακόμα συντάσσεται, εάν συμφωνηθεί όμως, μπορεί να δεσμεύσει τα υπογράφοντα κράτη (συμπεριλαμβανομένων μη-κρατών-μελών της ΕΕ) σε αρχές παρόμοιες με τον νόμο της ΕΕ, αλλά πιο γενικές.
• Ινδία, Αυστραλία κ.ά.: Πολλές χώρες έχουν δημοσιεύσει ηθικές κατευθυντήριες γραμμές για ΤΝ. Η Ινδία, για παράδειγμα, έχει περισσότερο πλαίσιο, με έμφαση στην καινοτομία, και προς το παρόν δεν σκοπεύει να περάσει ειδικό νόμο για την ΤΝ αλλά εστιάζει στην ενδυνάμωση και κάποιες τομεακές οδηγίες. Η Αυστραλία εκπονεί πλαίσια βάσει κινδύνου αλλά δεν προβλέπει σκληρή νομοθεσία ακόμα. Η γενική τάση είναι ότι όλοι αναγνωρίζουν την ανάγκη διακυβέρνησης της ΤΝ, αλλά το εύρος σκληρής ρύθμισης έναντι ήπιας καθοδήγησης διαφέρει.
• Παγκόσμια Φόρα: Η Σύσταση της UNESCO για την Ηθική της ΤΝ (2021) εγκρίθηκε από σχεδόν 200 χώρες και καλύπτει αρχές όπως αναλογικότητα, ασφάλεια, δικαιοσύνη κ.λπ. Είναι μη δεσμευτική, δείχνει όμως παγκόσμια συναίνεση σε αξίες. Οι Αρχές ΤΝ του ΟΟΣΑ (2019) επίσης υιοθετήθηκαν ευρέως και επηρέασαν και τη G20. Αυτές οι παγκόσμιες αρχές ευθυγραμμίζονται αρκετά με την προσέγγιση της ΕΕ στα χαρτιά. Η πρόκληση είναι να εφαρμοστούν ομοιόμορφα στην πράξη διεθνώς.

Το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ και άλλοι φορείς επίσης διευκολύνουν διαλόγους. Όπως αναφέρεται στο άρθρο του WEF, το ερώτημα παραμένει εάν βιώνουμε ένα σενάριο “αποχώρησης διαδρομών” (με τις ΗΠΑ, την Κίνα και την ΕΕ σε διαφορετικά ρυθμιστικά μονοπάτια) ή ένα “φαινόμενο ντόμινο” όπου η κίνηση της ΕΕ παρακινεί κι άλλους να την ακολουθήσουν weforum.org seniorexecutive.com. Υπάρχουν ενδείξεις και για τα δύο: η ΕΕ επηρέασε σαφώς Βραζιλία και Καναδά· οι ΗΠΑ ίσως “μετριάστηκαν” μερικώς λόγω της πίεσης της ΕΕ (π.χ. συζητούν μεγαλύτερη διαφάνεια ως αντίδραση στην ώθηση της ΕΕ). Η σύγκλιση της Κίνας είναι μερική (συμμερίζονται κάποιες τεχνικές ιδέες περί προτύπων αλλά όχι τη διάσταση “εκδημοκρατισμού”).

Συνοψίζοντας, μια απλοποιημένη σύγκριση θα μπορούσε να είναι:

• ΕΕ: Ολοκληρωμένη, δεσμευτική νομικά ρύθμιση σε όλους τους τομείς βάσει κινδύνου· εστιάζει στα θεμελιώδη δικαιώματα, με αυστηρή επιβολή (πρόστιμα, εποπτικοί φορείς).
• ΗΠΑ: Καμία ενιαία νομοθεσία (μέχρι το 2025)· βασίζεται σε γενικές αρχές (Διακήρυξη Δικαιωμάτων ΤΝ) και τομεακή εφαρμογή· εστίαση στην καινοτομία και τα υφιστάμενα πλαίσια δικαιωμάτων· για την ώρα μεγαλύτερη αυτορρύθμιση της βιομηχανίας.
• Κίνα: Λεπτομερείς κυβερνητικοί κανόνες για τον έλεγχο των αποτελεσμάτων και της χρήσης της ΤΝ· έμφαση στην ασφάλεια, λογοκρισία και κυβερνητική εποπτεία· υποχρεωτική συμμόρφωση με ορισμένους κρατικά καθορισμένους ηθικούς κανόνες· επιβολή μέσω κρατικών υπηρεσιών με αυστηρές κυρώσεις (συμπεριλαμβανομένου του ποινικού χαρακτήρα, αν παραβιαστούν οι κρατικοί κανόνες).

Παρά τις διαφορές, και οι τρεις αναγνωρίζουν ζητήματα όπως η προκατάληψη, η ασφάλεια και η διαφάνεια – απλώς τους δίνουν διαφορετική προτεραιότητα και τα επιβάλλουν με διαφορετικό τρόπο. Για μια παγκόσμια εταιρεία, αυτό σημαίνει πλοήγηση σε τρία καθεστώτα: συμμόρφωση με την ευρωπαϊκή διαδικαστική αυστηρότητα, τήρηση των αμερικανικών κατευθυντήριων γραμμών και των αναδυόμενων τοπικών νόμων, και εφαρμογή των κανόνων περιεχομένου και των απαιτήσεων εγγραφής της Κίνας αν δραστηριοποιείται εκεί. Αυτό είναι απαιτητικό και θα υπάρξει πίεση στα διεθνή φόρα για μείωση του βάρους μέσω εναρμόνισης ορισμένων πτυχών (για παράδειγμα, ανάπτυξη κοινών τεχνικών προτύπων για τη διαχείριση κινδύνου ΤΝ που να ικανοποιούν ρυθμιστικές αρχές σε πολλές δικαιοδοσίες).

Ένα αισιόδοξο σημάδι: η συνεργασία σε πρότυπα ΤΝ (τεχνικά στάνταρντ μέσω ISO/IEC ή άλλων οργάνων) θα μπορούσε να επιτρέψει σε μια εταιρεία να αναπτύξει ΤΝ σύμφωνα με ένα ενιαίο σύνολο προδιαγραφών που στη συνέχεια γίνεται ευρέως αποδεκτό. Ο Κανονισμός της ΕΕ αναφέρει μάλιστα ότι η συμμόρφωση με εναρμονισμένα ευρωπαϊκά πρότυπα (μόλις θεσπιστούν για την ΤΝ) θα παρέχει τεκμήριο συμμόρφωσης artificialintelligenceact.eu. Εάν τα πρότυπα αυτά ευθυγραμμιστούν με τα παγκόσμια, μια εταιρεία θα μπορούσε να «χτίσει μία φορά, να συμμορφωθεί παγκόσμια».

Τέλος, κοιτώντας μπροστά, όσο εξελίσσεται η τεχνολογία ΤΝ (με πράγματα όπως το GPT-5 ή πιο αυτόνομα συστήματα ΤΝ), έτσι θα εξελίσσονται και οι κανονισμοί. Η ΕΕ έχει ενσωματώσει μηχανισμούς επανεξέτασης για την ενημέρωση του Κανονισμού της. Οι ΗΠΑ ή άλλοι ενδέχεται να θεσπίσουν νέους νόμους εάν υπάρξει κάποιο σημαντικό περιστατικό ΤΝ που θα προκαλέσει δράση (όπως ορισμένες παραβιάσεις δεδομένων προκάλεσαν αυστηρότερους νόμους περί απορρήτου). Η διεθνής εναρμόνιση μπορεί επίσης να προκύψει από αναγκαιότητα – αν, για παράδειγμα, η ΤΝ αρχίσει να έχει σημαντικές διασυνοριακές επιπτώσεις (όπως μια χρηματοοικονομική κρίση που προκαλείται από ΤΝ), οι χώρες θα πρέπει να συνεργαστούν για τη διαχείρισή της.

Προς το παρόν, κάθε οργανισμός που θέλει να «παραμείνει μπροστά» στην ΤΝ πρέπει να παρατηρεί όλα αυτά τα μέτωπα: ευρωπαϊκή συμμόρφωση είναι απαραίτητη για πρόσβαση στην αγορά της ΕΕ, αμερικανικές βέλτιστες πρακτικές είναι κλειδί για αυτή τη μεγάλη αγορά, και η κατανόηση των κινεζικών απαιτήσεων είναι ουσιώδης για όσους δραστηριοποιούνται εκεί. Η προληπτική στάση – ενσωματώνοντας εσωτερικά ηθικές και ασφαλείς αρχές ΤΝ – θα καταστήσει μια εταιρεία καλύτερα προετοιμασμένη να διαχειριστεί τα διάφορα καθεστώτα. Αυτό συχνά σημαίνει τη δημιουργία εσωτερικού πλαισίου διακυβέρνησης ΤΝ που να ανταποκρίνεται στα αυστηρότερα πρότυπα μεταξύ αυτών (συχνά της ΕΕ), και στη συνέχεια προσαρμογές κατά περιοχή όπως απαιτείται.

Συμπερασματικά, ο Κανονισμός της ΕΕ για την ΤΝ από το 2025 θέτει το ρυθμό στη ρύθμιση της τεχνητής νοημοσύνης· και ενώ θέτει προκλήσεις, προσφέρει επίσης μια δομημένη πορεία προς την αξιόπιστη ΤΝ. Εταιρείες και κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο παρατηρούν και αντιδρούν – άλλοι με ενίσχυση κανονισμών, άλλοι δίνοντας έμφαση στην καινοτομία. Τα επόμενα χρόνια θα δείξουν πώς αλληλεπιδρούν αυτές οι προσεγγίσεις και αν θα επιτύχουμε περισσότερη παγκόσμια εναρμόνιση στη διακυβέρνηση ή αν θα έχουμε ένα μωσαϊκό που οι προγραμματιστές ΤΝ θα πρέπει να πλοηγούνται προσεκτικά. Σε κάθε περίπτωση, όσοι μένουν ενημερωμένοι και προετοιμάζονται εγκαίρως – κατανοώντας τις λεπτομέρειες του Κανονισμού της ΕΕ, επενδύοντας σε δυνατότητες συμμόρφωσης και συμμετέχοντας στον διάλογο πολιτικής – θα είναι οι πιο κατάλληλοι να ευημερήσουν σε αυτή τη νέα εποχή εποπτείας της ΤΝ.

Πηγές:

• Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, «EU AI Act: first regulation on artificial intelligence,» Ιούνιος 2024 europarl.europa.eu europarl.europa.eu.
• Ευρωπαϊκή Επιτροπή, «Shaping Europe’s Digital Future – AI Act,» ενημέρωση 2025 digital-strategy.ec.europa.eu digital-strategy.ec.europa.eu.
• Future of Life Institute, «High-Level Summary of the AI Act,» Μάιος 2024 artificialintelligenceact.eu artificialintelligenceact.eu.
• Orrick Law, «The EU AI Act: Oversight and Enforcement,» 13 Σεπτεμβρίου 2024 orrick.com orrick.com.
• Senior Executive Media, «How the EU AI Act Will Reshape Global Innovation,» 2023 seniorexecutive.com seniorexecutive.com.
• World Economic Forum, «What’s in the US ‘AI Bill of Rights’,» Οκτ. 2022 weforum.org weforum.org.
• Cimplifi, «The Updated State of AI Regulations for 2025», Αύγ. 2024 cimplifi.com cimplifi.com.
• BSR, «The EU AI Act: Where Do We Stand in 2025?» 6 Μαΐου 2025 bsr.org bsr.org.